1η Μαΐου, γνωστή ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εργαζομένων, Εργατική Πρωτομαγιά ή Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών, είναι γιορτή με παγκόσμιο χαρακτήρα των ανθρώπων της μισθωτής εργασίας. Με συγκεντρώσεις και πορείες, η εργατική τάξη βρίσκει την ευκαιρία να προβάλει τα κοινωνικά και οικονομικά της επιτεύγματα της διεθνούς εργατικής τάξης και να καθορίσει το διεκδικητικό της πλαίσιο για το μέλλον.
Η Πρωτομαγιά, ως εργατική γιορτή, καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου την 1η Μαΐου 1886, που διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Κατέληξε σε αιματοχυσία λίγες μέρες αργότερα, με την επέμβαση της αστυνομίας και των μπράβων της εργοδοσίας. Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται σε 107 χώρες. Η Ολλανδία, το Ισραήλ και οι χώρες της Αραβικής Χερσονήσου δεν διαθέτουν μια ημέρα γιορτής για την εργασία και τους εργαζόμενους. Η Σρι Λάνκα γιορτάζει την ημέρα αυτή στις 7 Μαΐου και το Ηνωμένο Βασίλειο την πρώτη Δευτέρα του Μαΐου ,η Νέα Ζηλανδία την τέταρτη Δευτέρα του Οκτωβρίου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και ο Καναδάς, τιμούν την ημέρα αυτή την πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου.
«8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση και 8 ώρες ψυχαγωγία!»
Με αυτό το σύνθημα να αντηχεί στους δρόμους του Σικάγο την 1η Μαΐου 1886 τα εργατικά συνδικάτα αποφάσισαν την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων απαίτησαν τα αυτονόητα δικαιώματα τους, το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας με σύνθημα «Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο». Η μαζικότητα, η οργάνωση και η αποφασιστικότητα τους δεν είχε προηγούμενο και έμελλε να αποτελέσει φάρο για όλους τους επόμενους αγώνες της Παγκόσμιας Εργατικής Τάξης.
Στις απεργίες που γίνονταν σε όλη την χώρα συμμετείχαν τουλάχιστον 400.000 άνθρωποι, ενώ μόνο στο Σικάγο που ήταν η πιο μαχητική πορεία, συμμετείχαν 90.000 ανθρώποι. Οι διαδηλώσεις κράτησαν μέρες, ωστόσο στις 4 Μαΐου, στην πλατεία Χάιμαρκετ στο Σικάγο, κάποιος πέταξε έναν αναμμένο δυναμίτη στην αστυνομία που βρισκόταν γύρω από την πορεία. Σε αυτό το περιστατικό σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί και 4 διαδηλωτές, ενώ υπήρξαν και περισσότεροι από 70 τραυματίες λόγω της έκρηξης αλλά και από συγκρούσεις με την Αστυνομία που έγιναν μετά την έκρηξη του δυναμίτη.
Το εργατικό κίνημα στην Κύπρο
Το εργατικό κίνημα στην Κύπρο, για τα δικαιώματα των εργατών, ξεκίνησε με την εμφάνιση των κουμουνιστών διανοούμενων το 1920 και την ίδρυση του Εργατικού Κόμματος το 1922, ενώ οι απεργίες ξεκίνησαν το 1923 και το 1925 στα μεταλλεία της Κυπριακής Μεταλλευτικής Εταιρείας αμερικανικών συμφερόντων. Το 1927 οι εργάτες στον Αμίαντο κατάφεραν μείωση των ωρών εργασίας τους από δέκα σε εννιά τη μέρα.
Η μεγαλύτερη απεργία με συμμετοχή 5000-6000 εργατών έγινε στον Αμίαντο το 1929, για αύξηση των μεροκάματων και την ελευθερία τους να αγοράζουν το ψωμί τους από όπου ήθελαν και όχι από τους φούρνους της εταιρείας, που το πουλούσαν πολύ ακριβά. Η απεργία αυτή εξελίχθηκε σε εξέγερση και κατεστάλη από την αστυνομία και πολλοί εργάτες φυλακίστηκαν, άλλοι πλήρωσαν πρόστιμα και άλλοι εξορίστηκαν από την περιοχή. Ιδιαίτερα μαζική ήταν και η απεργία που πραγματοποιήθηκε σχεδόν 20 χρόνια μετά, το 1948.
Η επίσημη πρωτομαγιά
Το 1925 οι εργάτες της Κύπρου προχώρησαν στη δημιουργία Εργατικού Κέντρου στη Λεμεσό, εκεί όπου θα συστεγάζονταν οι συντεχνίες, για τον συντονισμό της δράσης τους. Επηρεασμένοι από τη διεθνές εργατική επανάσταση υιοθέτησαν και το σφυρί ως το σύμβολό τους. Από τότε ξεκίνησε να γιορτάζεται και η Πρωτομαγιά στην Κύπρο.