Ξημέρωνε η 11η Ιουλίου του 2011 και στις 4 τα ξημερώματα το νησί σείστηκε από μία έκρηξη, η οποία είχε καταγραφεί ακόμα και από τους σεισμογραφικούς σταθμούς. Η Κύπρος είχε βυθιστεί στο σκοτάδι, αφού ο ηλεκτροπαραγωγός σταθμός του Βασιλικού, που βρίσκεται δίπλα στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», είχε ισοπεδωθεί.
Οι πρώτες πληροφορίες μετά την έκρηξη ήταν ελάχιστες και δεν μπορούσαν να δώσουν εικόνα των διαστάσεων της καταστροφής. Αργότερα τα πράγματα ξεκαθάριζαν. Άρχισαν να μετριούνται οι νεκροί και να καταγράφονται οι ζημιές. Όταν ο καπνός και η σκόνη κατακάθισαν, διαπιστώθηκε ότι 12 άνθρωποι είχαν χαθεί και 60 άλλοι είχαν τραυματιστεί. Λίγες ημέρες αργότερα υπέκυψε ακόμα ένας τραυματίας, ανεβάζοντας τον αριθμό των θυμάτων στα 13.
Το συγκλονιστικότερο όλων ήταν η αποκάλυψη ότι επρόκειτο για μια τραγωδία, που όσοι γνώριζαν την ανέμεναν. Φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν, και είχαν ληφθεί λίγα 24ωρα πριν από την έκρηξη, παρουσίαζαν τα κοντέινερ αλλοιωμένα, ενώ κάποιοι «χόρευαν» πάνω σε αυτά για ν’ αποδείξουν ότι δήθεν δεν υπήρχε κίνδυνος. Οι εντολές ήταν: «Να τα ραντίζετε με νερό, για να πέφτει η θερμοκρασία». Όταν τα ξημερώματα της 11ης Ιουλίου 2011 παρατηρήθηκε ανάφλεξη, αντί να διαταχθεί εκκένωση της Βάσης, κλήθηκε η Πυροσβεστική για κατάσβεση. Στις 4:00 τα ξημερώματα και ενώ στον χώρο βρίσκονταν αρκετά άτομα, τα κοντέινερ εξερράγησαν.
Η έκρηξη στα 98 κοντέινερ που είχαν αποθηκευτεί στη Ναυτική Βάση ήταν μια απόδειξη του κράτους που βρισκόταν σε αποσύνθεση. Βρίσκονταν στοιβαγμένα σε εξωτερικό χώρο από το 2009, όταν κατασχέθηκαν από πλοίο ρωσικών συμφερόντων που τα μετέφερε από το Ιράν στη Συρία κατά παράβαση του εμπάργκο του ΟΗΕ. Από τα έγγραφα που αποκαλύφθηκαν, φαίνεται πως η κυβέρνηση του τότε Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια είχε δώσει διαβεβαιώσεις στο καθεστώς Άσαντ ότι δεν θα καταστρέψει το φορτίο και με κάποιο τρόπο θα το παρέδιδε σε μεταγενέστερο στάδιο. Ο τότε Υπουργός άμυνας Κώστας Παπακώστας διαβεβαίωνε ότι το φορτίο είναι ακίνδυνο και θα μπορούσε να τοποθετηθεί ακόμα και στην αυλή του σπιτιού του. Κάθε προσπάθεια για καταστροφή των εκρηκτικών και απομάκρυνσή τους από την Κύπρο προσέκρουε σε διάφορα προβλήματα.
«Ορφανές» ευθύνες
Το τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές από την έκρηξη δεν άφησε πολλά περιθώρια στους τότε Υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας, Μ. Κυπριανού και Κώστα Παπακώστα, οι οποίοι υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους μαζί με τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς, αντιστράτηγο Π. Τσαλικίδη. Ο Υπαρχηγός της Εθνικής Φρουράς, αντιστράτηγος Σ. Αργυρού, αρνούμενος να παραιτηθεί, παύθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ωστόσο, η οργή του κόσμου στράφηκε στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος στις πρώτες του δηλώσεις δεν ανέλαβε καμία ευθύνη και δεν ζήτησε συγγνώμη για τη τραγωδία. Για πολλές ημέρες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωναν έξω από το Προεδρικό Μέγαρο ζητώντας την παραίτησή του και την τιμωρία όσων ευθύνονταν. Αντί παραιτήσεως, ο Δημήτρης Χριστόφιας διόρισε τον νομικό Π. Πολυβίου ως μονομελή ερευνητική επιτροπή, δεσμευόμενος ότι θα σεβαστεί το πόρισμα της έρευνας. Όταν το πόρισμα κατέληξε σε βαρύτατες ευθύνες του Προέδρου, ο ίδιος το απέρριψε και το απέδωσε σε κακοβουλία. Τότε ανέθεσε στην Αστυνομία νέα έρευνα με επικεφαλής ανώτερο αξιωματικό, ο οποίος δεν εντόπισε καμία ευθύνη στον ίδιο. Αμέσως μετά ο Δημήτρης Χριστόφιας τον διόρισε ως Υπαρχηγό της Αστυνομίας.
Η δίκη που ακολούθησε, προκάλεσε με την έναρξή της την οργή των συγγενών των θυμάτων, καθώς δεν κάθισε στο εδώλιο ο συνταγματάρχης Γ. Γεωργιάδης, ο οποίος είχε χειριστεί το φορτίο των 98 κοντέινερ. Με απόφαση του Γενικού Εισαγγελέα από κατηγορούμενος μετατράπηκε σε μάρτυρα κατηγορίας, χωρίς να προσφέρει καμία ουσιαστική μαρτυρία, αφού το Δικαστήριο τον έκρινε παντελώς αναξιόπιστο. Επίσης ο αντιστράτηγος Πέτρος Τσαλικίδης, αν και βρισκόταν στο κατηγορητήριο, «δραπέτευσε» από την Κύπρο και επέστρεψε στην Ελλάδα αρνούμενος να παρουσιαστεί στο Δικαστήριο, επικαλούμενος την ιδιότητά του ως αξιωματικού του ελληνικού στρατού, που δεν επέτρεπε τη δίκη του σε άλλη χώρα. Δικάστηκε το 2016 και καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκιση. Ωστόσο δεν φυλακίστηκε, καθώς παρέμεινε ελεύθερος με αναστολή. Το Δικαστήριο καταδίκασε τον τότε Υπουργό άμυνας Κώστα Παπακώστα και τρεις αξιωματικούς της Πυροσβεστικής σε ποινές φυλάκισης από τρία έως πέντε χρόνια. Κατά την έφεση αθωώθηκε ο Διοικητής της Πυροσβεστικής Α. Νικολάου. Ο Κώστας Παπακώστας άφησε την τελευταία του πνοή ως κατάδικος, νοσηλευόμενος υπό φρούρηση στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.
Δώδεκα χρόνια μετά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η έκρηξη ήταν αποτέλεσμα κακών χειρισμών σε πολιτικό και υπηρεσιακό επίπεδο. Η απόφαση για αποθήκευση των επικίνδυνων κοντέινερ σε εξωτερικό χώρο για σχεδόν δύο χρόνια και η υποτίμηση των κινδύνων οδήγησαν στην τραγωδία, η οποία θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί και να αποτραπεί. Μια έκρηξη που άφησε πίσω της νεκρούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού και πυροσβέστες.
Οι 13 ήρωες
Κατά την έκρηξη έχασαν τη ζωή τους 13 ήρωες, που προσπαθούσαν ματαίως να την αποτρέψουν:
Πλοίαρχος Ιωαννίδης Ανδρέας, Διοικητής Ναυτικού
Αντιπλοίαρχος Λάμπρου Λάμπρος, Διοικητής της Ναυτικής Βάσης
Αρχικελευστής Κλεάνθους Κλεάνθης
Κελευστής Ηρακλέους Μιχάλης
Ναύτης Χριστοφόρου Μιλτιάδης
Ναύτης Χριστοφόρου Χριστάκης
Αρχιλοχίας Πυροσβεστικής Ανδρέας Παπαδόπουλος
Πυροσβέστης Βασίλης Κρόκος
Πυροσβέστης Σπύρος Τταντής
Πυροσβέστης Παναγιώτης Θεοφίλου
Αρχιπυροσβέστης Γιώργος Γιακουμής
Πυροσβέστης Αδάμος Αδάμου
Ναύτης Αντώνης Χαραλάμπους