Η παράνομη κατανάλωση τσιγάρων παραμένει αγκάθι για τα δημόσια οικονομικά της Κύπρου, καθώς σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση της KPMG, για την παράνομη αγορά καπνικών στην Ευρώπη, το 14% της συνολικής κατανάλωσης στη χώρα το 2024 αντιστοιχεί σε παράνομα προϊόντα που προέρχονται κυρίως από τις κατεχόμενες περιοχές.
Σύμφωνα με τα όσα ειπώθηκαν σε δημοσιογραφική διάσκεψη και παρουσίαση έρευνας στις Βρυξέλλες σχετικά με το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων στην Ευρώπη, πρόκειται για περίπου 130 εκατομμύρια τσιγάρα που καταναλώθηκαν στην Κύπρο χωρίς την καταβολή των αντίστοιχων φόρων, με αποτέλεσμα απώλειες εκατομμυρίων ευρώ σε φορολογικά έσοδα που περιλαμβάνουν τόσο τους ειδικούς φόρους όσο και τον ΦΠΑ.
Η Κύπρος εμφανίζει από τις υψηλότερες αναλογίες παράνομης κατανάλωσης μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε., με την εικόνα να επιδεινώνεται σε σχέση με το 2023, καθώς το ποσοστό αυξήθηκε κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες.
Ευρωπαϊκό Φαινόμενο με Κόστος €19,4 Δισεκατομμύρια
Σαφώς, η παράνομη αγορά τσιγάρων δεν αποτελεί κυπριακή ιδιαιτερότητα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 2024 καταγράφηκαν 52,2 δισεκατομμύρια παράνομα τσιγάρα, που αντιστοιχούν στο 10% της συνολικής κατανάλωσης στις 38 χώρες που περιλαμβάνονται στη μελέτη. Εάν αυτά είχαν πωληθεί νόμιμα, τα κράτη θα είχαν εισπράξει περίπου €19,4 δισεκατομμύρια σε φόρους τα οποία ουσιαστικά θα επιστρέφονταν στους πολίτες μέσω των κρατικών συστημάτων υγείας.
Η εικόνα διαφοροποιείται ανά χώρα με χώρες όπως η Γαλλία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο να καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά παράνομης κατανάλωσης (έως και 38%), ενώ άλλες όπως η Γερμανία και η Ιταλία κινούνται κάτω από το 2%.
Η Κύπρος και το αγκάθι των κατεχομένων
Στην Κύπρο, η πλειοψηφία των παράνομων τσιγάρων προέρχεται από τη λεγόμενη κατηγορία “Other C&C”, δηλαδή γνήσια προϊόντα που διακινούνται λαθραία, συνήθως έχοντας εισαχθεί από περιοχές με χαμηλότερη φορολογία, με την έρευνα να υποδεικνύει προφανώς τις κατεχόμενες περιοχές. Το συγκεκριμένο ποσοστό αυξήθηκε κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2023, φθάνοντας το 12% της συνολικής κατανάλωσης τσιγάρων.
Συνολικά, η κατανάλωση τσιγάρων στην Κύπρο για το 2024 εκτιμάται σε περίπου 940 εκατομμύρια τεμάχια, εκ των οποίων περίπου 730 εκατομμύρια καταναλώθηκαν μέσω της νόμιμης εγχώριας αγοράς, ενώ 80 εκατομμύρια αφορούσαν νόμιμες εισαγωγές από το εξωτερικό (π.χ. από ταξίδια ή duty free).
Οι κατεχόμενες και όπως αναφέρονται στην Έκθεση «μη ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές στο βόρειο τμήμα του νησιού», δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για διακίνηση προϊόντων χωρίς δασμούς και ελέγχους.
Παράλληλα, σημειώνεται, ότι η Κύπρος αποτελεί και ενδιάμεσο σταθμό για ευρύτερα ευρωπαϊκά δίκτυα με κύριο αποδέκτη το Ηνωμένο Βασίλειο.
«Αν αγοράσεις παράνομα τσιγάρα, ενισχύεις τους εγκληματίες»
Η έκθεση της KPMG βασίστηκε, μεταξύ άλλων, σε συνεντεύξεις με ευρωπαϊκές διωκτικές αρχές, οι οποίες υπογραμμίζουν τη συνεχή εξέλιξη των κυκλωμάτων παράνομης διακίνησης. Οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες μετακινούν πλέον την παραγωγή κοντά στις αγορές-στόχους, βελτιώνοντας την ευελιξία και μειώνοντας τον κίνδυνο εντοπισμού.
Όπως σημειώθηκε «τα χρήματα που αποκομίζουν οι εγκληματίες από τα παράνομα τσιγάρα αποτελούν μεγάλο ρίσκο». «Αν αγοράζεις τσιγάρα από εγκληματίες, αυτά τα χρήματα πάνε κατευθείαν στα εγκληματικά δίκτυα»,
τονίζει ο Howard Pugh, πρώην αξιωματικός και σύνδεσμος του Ηνωμένου Βασιλείου στην Europol.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου, σύμφωνα με ειδικούς της αγοράς, απαιτεί ισορροπημένες πολιτικές που να μην ενισχύουν ακούσια τη μαύρη αγορά.
Όπως σημειώνει ο Χρήστος Χαρπαντίδης, Ανώτερος Αντιπρόεδρος Εξωτερικών Υποθέσεων της Philip Morris International, «τα αποτελέσματα δεν είναι τυχαία. Όπου υπήρξε μείωση του λαθρεμπορίου προέκυψε από την ισορροπημένη φορολόγηση, στοχευμένους ελέγχους και συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αυτό αποδεικνύει ότι η ρεαλιστική ρύθμιση λειτουργεί ενώ από την άλλη «απαγορευτικά μοντέλα», απότομες αυξήσεις φόρων και μονοδιάστατες πολιτικές αποτυγχάνουν».
Η Ανάγκη για Ενίσχυση των Ελέγχων
«Η παράνομη διακίνηση τσιγάρων δεν είναι απλώς μια φορολογική υπόθεση, αλλά συνδέεται με το παράνομο εμπόριο και τα εγκληματικά δίκτυα. Είναι ζήτημα δημόσιας υγείας, θεμιτού ανταγωνισμού και ασφάλειας».
Η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες της Ε.Ε., καλούνται να ενισχύσουν τους τελωνειακούς και αστυνομικούς ελέγχους, να προσαρμόσουν το θεσμικό τους πλαίσιο στις σύγχρονες μεθόδους διακίνησης και να εντείνει τη συνεργασία με ευρωπαϊκούς μηχανισμούς όπως η OLAF και η Europol, καταγράφει το report.
Ουσιαστικά και όπως καταδεικνύει η έρευνα, κάθε τσιγάρο που διακινείται παράνομα στερεί από το κράτος έσοδα που θα μπορούσαν να στηρίξουν το δημόσιο σύστημα υγείας, την εκστρατεία κατά του καπνίσματος αλλά και άλλους κρίσιμους τομείς των χωρών.
ΠΗΓΗ: economytoday