Γράφει ο Καλλίνικος
Κατά την περίοδο που ξέσπασε ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος η Κύπρος έδινε τους δικούς της αγώνες για Ένωση της με την Ελλάδα και φυγή των Βρετανών από τη νήσο.
Οι υποσχέσεις που δόθηκαν στον κόσμο της Κύπρου ήταν πάρα πολλές. Αν τυχών ενίσχυαν τον Αγγλικό στρατό θα δινόταν στην Κύπρο το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης για ένωση με την Ελλάδα. Οι υποσχέσεις παρέμειναν υποσχέσεις και οι φίλοι του άλλου πολέμου ουδέποτε μας επέτρεψαν την πολυπόθητη Ένωση.
Οι Κύπριοι κάτοικοι ιδιαίτερα μετά τα Οκτωβριανά, αντιμετώπιζαν τεράστια προβλήματα στις σχέσεις τους με τους Άγγλους αποικιοκράτες αφού με δικτατορικό τρόπο κυβερνούσαν την Κύπρο. Με την κύρηξη του πολέμου οι Βρετανικές αρχές ζήτησαν από τους κατοίκους του νησιού να ενισχύσουν τον αγώνα κατά του Φασισμού και του Ναζισμού. Οι Κύπριοι, ειδικότερα μετά το περίτρανο ΟΧΙ του Ελληνικού λαού, δια στόματος του τότε δικτάτορα Μεταξά, με εντατικούς ρυθμούς εντάσσονταν στις συμμαχικές δυνάμεις.
Η συμμετοχή των Κυπρίων με αριθμούς
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Πολεμιστών Β’ παγκοσμίου πολέμου, που ιδρύθηκε την Άνοιξη του 1965 τιμά κάθε χρόνο τους πεσώντες αγωνιστές, ενώ βραβεύει και τους εν ζωή αγωνιστές, με μετάλλια και τιμητικές πλακέτες. Τιμητικό μνημείο έχουν εγείρει στο προαύλιο των γραφείων της ΠΑ.ΣΥ.ΔΥ. με χαραγμένα επάνω στην πλάκα τα ονόματα των 338 πεσόντων αγωνιστών. Τα εγκαίνια είχε τελέσει ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος είναι και επίτιμος πρόεδρος του συνδέσμου. Στον πόλεμο έλαβε μέρος ένα μεγάλο ποσοστό Κυπρίων που πολέμησαν παρά το πλευρό των συμμάχων. Τα στατιστικά που παρουσιάζουμε υπάρχουν στο βιβλίο του κ. ΑΝΤΡΈΑ ΧΡΙΣΤΟΦΗ αγωνιστή κατά το β’ παγκόσμιο πόλεμο.
Στον πόλεμο έλαβαν μέρος κατά οι κάτωθι Κύπριοι πολίτες:
Α)Κυπριακό σύνταγμα: Από την έναρξη του πολέμου μέχρι το τέλος του κατετάγησαν 12,250 Κύπριοι.
Β) Κυπριακή Εθελοντική Δύναμη:
Κατετάγησαν 4,390 στην Κύπρο και 590 στην Αίγυπτο. Σύνολο 4,980 Κύπριοι.
Γ) Γυναικείο σώμα:
Συνολικά κατετάγησαν 778 γυναίκες στην A.T.S. και στη βασιλική αεροπορία W.A.A.F.
Η συμβολή των Κυπρίων ήταν πολύ σημαντική στον αγώνα κατά του Φασισμού τόσο αριθμητικά όσο και ψυχικά.
Tα μέτωπα που πολέμησαν οι Κύπριοι
Οι Κύπριοι πολέμησαν στο πλευρό των συμμάχων σε διάφορα μέτωπα. Η συμμετοχή τους ήταν πολύ σημαντική ιδιαίτερα στον αγώνα που έκαναν οι Έλληνες ενάντια στους Ιταλούς δικτάτορες.
Το κυπριακό σύνταγμα που αποτελείτο από λόχους ημιονοδηγών, σκαπανέων, γενικού μεταγωγικού, πεζικού, κινητών πλυντηρίων, αποβατικών σκαφών και μηχανοκίνητων μονάδων υπηρέτησε στο μέτωπο του πολέμου αρκετών χωρών. Στη Γαλλία, στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή, στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Σε όλα τα μέτωπα είχε μια αξιοπρεπή παρουσία αποσπώντας τα συγχαρητήρια των συμμαχικών αρχών. Ιδιαίτερη μνεία εξήγγειλε το Βρετανικό πολεμικό συμβούλιο μετά το τέλος του πολέμου, αναγγέλλοντας: « Το κυπριακό σύνταγμα έδωσε ένα παράδειγμα και δημιούργησε μια παράδοση, που θα παραμείνει στην ιστορία του Βρετανικού στρατού.»
Το τάγμα των ημιονοδηγών έγραψε λαμπρές σελίδες στην ιστορία του πολέμου, αφού ενίσχυσε τη Γαλλία κατά την περίοδο από το Μάιο μέχρι τον Ιούνιο του 1940. Ακόμα έλαβε μέρος στη μάχη του Κασσίνο, στην οποία κάτω από αντίξοες συνθήκες, γεμάτοι θάρρος διακρίθηκαν για την αυτοθυσία τους έχοντας σημαντικό ρόλο στη συγκεκριμένη μάχη.
Οι Κύπριοι ημιονοδηγοί έλαβαν μέρος και στη μάχη της Αβησσυνίας μεταφέροντας τρόφιμα και πολεμοφόδια, συντελώντας στην επιτυχή έκβαση της μάχης, αψηφώντας τον καταιγισμό από σφαίρες και εκρηκτικά.
Ένα άλλο σώμα που διακρίθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα ήταν αυτό των Σκαπανέων Μηχανικού του οποίου ο ρόλος ήταν καθοριστικός. Στα Αλβανικά σύνορα το κυπριακό σώμα Σκαπανέων έγραψε ένδοξες σελίδες. Το 1941 σταλθήκαν στην Ελλάδα για βοήθεια των συμμαχικών στρατευμάτων, όπου και βοήθησαν στη δημιουργία αεροδρομίων, δρόμων αλλά και στη μεταφορά πολεμοφοδίων στις γραμμές πυρός. Όταν οι συμμαχικές δυνάμεις υποχώρησαν προς την Αθήνα οι Κύπριοι τους ακολούθησαν μέχρι το τελευταίο οχυρό. Πάρα πολλοί αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια του Ελληνόγερμανικού πολέμου τόσο στη Στερεά Ελλάδα όσο και στην Κρήτη. Εκτός από το στρατό ξηράς οι Κύπριοι στρατιώτες ενίσχυσαν και τις θάλασσες με τη συμμετοχή τους στα αποβατικά σκάφη και Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό.
Τα παιδιά της Κύπρου βοήθησαν τον Ελληνικό αγώνα με οικονομικούς πόρους, στέλνοντας χρήματα στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ενώ ιδρύθηκε η αεροπορικά λέσχη με σκοπό να μαζευτούν χρήματα για την ενίσχυση του ταμείου της Ελληνικής Αεροπορίας. Το 1940 οι Κύπριοι με δικά τους χρήματα αγόρασαν το αεροπλάνο speed fire και ενίσχυσαν το Βρετανικό Ερυθρό Σταυρό προκειμένου να καλυφτούν τα έξοδα των πληγέντων του πολέμου στην Αγγλία. Ακόμη η Κύπρος προσέφερε τους φυσικούς της πόρους στους συμμάχους. Την ξυλεία της για τη ναυπήγηση πλοίων και το μετάξι της Γεροσκήπου για την κατασκευή αλεξίπτωτων.
Εκτός από την αντρική βοήθεια η Κύπρος θυσίασε τα γυναικόπαιδα της. 800 γυναίκες έλαβαν μέρος από τα μετόπισθεν στις στρατιωτικές υπηρεσίες Α.Τ.S. και W.A.A.F.
H εκπαίδευση τους γινόταν στη Μέση Ανατολή και στην Παλαιστίνη και μετέπειτα επέλεγαν αν θα ήθελαν να υπηρετήσουν στην Κύπρο ή στους διάφορους Βρετανικούς σταθμούς στη Μέση Ανατολή.Οι Κύπριες συνήσφεραν στον αγώνα σαν οδηγοί, μηχανικοί και αποθηκάριοι αντικαθιστώντας τους άντρες που μπορούσαν να ενισχύσουν το πολεμικό μέτωπο. Η συμβολή της γυναίκας ήταν πάρα πολύ σημαντική αν υπολογίσουμε και τη θέση της, στην τότε Κυπριακή κοινωνία.
Εκτός από την ενίσχυση των πολεμικών γραμμών εκτός Κύπρου, οι αγωνιστές μας προστάτευαν και τα Κυπριακά εδάφη από τυχών επιδρομή, ιδιαίτερα μετά την πτώση της Κρήτης. Λόγω του ότι η Κύπρος είχε σημαντική στρατιωτική θέση οι σύμμαχοι τοποθέτησαν στρατιωτική δύναμη από το 1940 που ανερχόταν σε 10,500 έμψυχο υλικό (1,500 Άγγλοι, 6.000 Ινδοί και οι υπόλοιποι Κύπριοι). Συμφωνήθηκε να βελτιωθούν τα αεροδρόμια και να γίνουν εγκαταστάσεις ανεφοδιασμού καυσίμων και πυρομαχικών υπό τον έλεγχο των Γάλλων.
Το νησί λόγω συγκυριών δεν δέχτηκε οργανωμένη επίθεση από τους Γερμανούς παρά μόνο κάποιες αεροπορικές επιθέσεις, όπως αυτή στον Ξερό στα 22 Σεπτεμβρίου 1940 και τις 30 επιδρομές στα αεροδρόμια της Λάρνακας και της Λευκωσίας.
Συνολικά, 600 Κύπριοι έχασαν τη ζωή τους στα πεδία των μαχών εκ των οποίων 271 είναι Ελληνοκύπριοι, 63 Τουρκοκύπριοι, 3 Μαρωνίτες και 1 Αρμένιος, ενώ 260 παραμένουν αγνοούμενοι.