Σε τρεις οικονομολόγους, τους Daron Acemoglu, Simon Johnson και James Robinson, απονέμεται φέτος το Νόμπελ Οικονομίας για τις «μελέτες του σχετικά με τον τρόπο που διαμορφώνονται οι θεσμοί και κατά πόσο επηρεάζουν την ευημερία».
Η Επιτροπή των Νόμπελ επαίνεσε τους τρεις οικονομολόγους επειδή κατάφεραν να εξηγήσουν γιατί «οι κοινωνίες με ελλιπές κράτος δικαίου και θεσμούς που εκμεταλλεύονται τον πληθυσμό δεν δημιουργούν ανάπτυξη και δεν αλλάζουν προς το καλύτερο».
Οι διαφορές στους θεσμούς ενισχύουν το χάσμα
Όπως προκύπτει από την έρευνα των τριών οικονομολόγων, το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων χωρών είναι επίμονο. Παρόλο που οι φτωχότερες χώρες αναπτύσσονται, δεν καλύπτουν τη διαφορά με τις πιο πλούσιες χώρες. Σύμφωνα με τους βραβευθέντες, το χάσμα αυτό εξηγείται από τις διαφορές στους θεσμούς μιας κοινωνίας.
«Όταν οι Ευρωπαίοι αποίκισαν μεγάλα τμήματα του πλανήτη, οι θεσμοί σε αυτές τις κοινωνίες άλλαξαν», αναφέρει η επιτροπή, επικαλούμενη το έργο των οικονομολόγων. Παρότι σε πολλές περιοχές αυτό αποσκοπούσε στην εκμετάλλευση του ντόπιου πληθυσμού, σε άλλα μέρη έθεσε τα θεμέλια για πολιτικά και οικονομικά συστήματα χωρίς αποκλεισμούς.
«Οι βραβευθέντες απέδειξαν ότι μια εξήγηση για τις διαφορές στην ευημερία των χωρών είναι οι κοινωνικοί θεσμοί που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια του αποικισμού», πρόσθεσε η Επιτροπή.
Οι χώρες που ανέπτυξαν «θεσμούς χωρίς αποκλεισμούς» έχουν με την πάροδο του χρόνου αποκτήσει ευημερία, ενώ σε εκείνες που ανέπτυξαν «διάτρητους θεσμούς» καταγράφεται χαμηλή οικονομική ανάπτυξη επί μακρόν.
Στο βιβλίο τους «Γιατί τα έθνη αποτυγχάνουν» του 2012, ο Acemoglu, Τουρκοαμερικανός καθηγητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, και ο Robinson, Βρετανός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, υποστηρίζουν ότι ορισμένα έθνη είναι πιο πλούσια από άλλα λόγω των πολιτικών και οικονομικών τους θεσμών.
Το βιβλίο ξεκινά με μια σύγκριση του βιοτικού επιπέδου σε δύο πόλεις που ονομάζονται Νογκάλες – μία στην Αριζόνα και μία νότια των συνόρων στην περιοχή Σονόρα του Μεξικού. Παρότι ορισμένοι οικονομολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι οι διαφορές στο κλίμα, τη γεωργία και τον πολιτισμό έχουν τεράστιες επιπτώσεις στην ευημερία ενός τόπου, οι Acemoglu και Robinson υποστηρίζουν ότι όσοι ζουν στο Νογκάλες της Αριζόνα είναι πιο υγιείς και πιο πλούσιοι λόγω της σχετικής δύναμης των τοπικών θεσμών τους.
Πέρυσι, ο Acemoglu και ο Johnson – ένας Βρετανοαμερικανός καθηγητής στο MIT – δημοσίευσαν το «Ισχύς και πρόοδος», μια μελέτη για το πώς οι τεχνολογικές καινοτομίες κατά τα τελευταία 1.000 χρόνια, από τις γεωργικές εξελίξεις μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, έτειναν να ωφελούν τις ελίτ, αντί να δημιουργούν ευημερία για όλους.
Οι συγγραφείς προειδοποίησαν ότι «η τρέχουσα πορεία της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι καλή ούτε για την οικονομία ούτε για τη δημοκρατία».
Η Δημοκρατία ισοδυναμεί με ανάπτυξη;
Στην ερώτηση εάν η μελέτη τους υποστηρίζει απλώς ότι «δημοκρατία ισοδυναμεί με οικονομική ανάπτυξη», ο Acemoglu είπε ότι «η δουλειά που έχουμε κάνει ευνοεί τη δημοκρατία», αλλά πρόσθεσε ότι η δημοκρατία «δεν είναι πανάκεια».
«Το επιχείρημά μας ήταν ότι αυτού του είδους η αυταρχική ανάπτυξη είναι πιο ασταθής και γενικά δεν οδηγεί άμεσα στην καινοτομία», δήλωσε ο Acemoglu.
Στο βιβλίο «Γιατί τα έθνη αποτυγχάνουν», ο ίδιος και ο Robinson υποστηρίζουν ότι η Κίνα, επειδή δεν διαθέτει συμπεριληπτικούς θεσμούς, δεν θα μπορέσει να διατηρήσει την οικονομική της ανάπτυξη. Περισσότερο από μια δεκαετία μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, ο Acemoglu δηλώνει ότι η Κίνα δείχνει να ανατρέπει αυτό το επιχείρημα, καθώς το Πεκίνο επενδύει στους καινοτόμους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης και των ηλεκτρικών οχημάτων.
«Αλλά η άποψή μου είναι γενικά ότι αυτά τα αυταρχικά καθεστώτα, για διάφορους λόγους, θα δυσκολευτούν περισσότερο στην επίτευξη μακροπρόθεσμων, βιώσιμων αποτελεσμάτων στην καινοτομία», συμπλήρωσε.
moneyreview.gr