Το κυπριακό πρόβλημα από το 1974 μέχρι σήμερα- Όλα τα σχέδια λύσης
Του Αντρέα Καλλινίκου
Σε νέες περιπέτειες εισέρχεται το κυπριακό το 2021 με στόχο τον τερματισμό των τετελεσμένων που δημιουργεί η Τουρκία στο θέμα των Βαρωσίων, των γεωτρήσεων και την κυπριακή ΑΟΖ.
Τις τελευταίες ημέρες, μάλιστα, παρατηρείται έντονη παρασκηνιακή κινητικότητα στο τρίγωνο Αθήνα, Λευκωσία, Άγκυρα με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος Κυριάκο Μητσοτάκη να πραγματοποιεί επίσκεψη εργασίας στην Κύπρο, με στόχο τον περαιτέρω συντονισμό Λευκωσίας – Αθηνών ενόψει και της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης που προτίθεται να συγκαλέσει ο ΓΓ των ΗΕ.
Το κυπριακό, λοιπόν, επιστρέφει στην άτυπη συνάντηση υπό τον ΓΓ του ΟΗΕ στο γνώριμο χώρο του Greentree στη Νέα Υόρκη όπου 9 χρόνια πριν και συγκεκριμένα το 2012 έγιναν οι κρίσιμες συνομιλίες με τη συμμετοχή του τότε Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια και του κατοχικού ηγέτη Ντερβίς Έρογλου αλλά και του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν.
Τα σχέδια λύσης από το 1974 ως σήμερα
Από το 1974, χρονιά της εισβολής και της κατοχής της Κύπρου από την Τουρκία, έγιναν αρκετές συζητήσεις και άλλες τόσες συναντήσεις των δύο πλευρών για επίλυση του κυπριακού.
Παράλληλα, από το 1974 παρουσιάστηκαν σε συνομιλίες αρκετοί εδαφικοί χάρτες. Χάρτες που απορρίφθηκαν και που προνοούσαν τη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού κράτους με δύο κρατίδια.
1974/ Πρόταση Γκιουνές
Ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Γκιουνές και ο κατοχικός ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς τον Αύγουστο του 1974 στη Γενεύη πρότειναν 2 χάρτες.
Τόσο ο χάρτης Ντενκτάς όσο και ο χάρτης Γκιουνές έδιναν υπό Τ/κ διοίκηση το 34% περίπου του εδάφους της Κυπριακής δημοκρατίας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά ο τότε κατοχικός ηγέτης αξίωσε θέμα ομοσπονδιακής λύσης με τη δημιουργία δύο κρατιδίων για επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Από την άλλη, η πρόταση Γκιουνές περιλάμβανε τη δημιουργία 6 καντονιών υπό Τ/κ διοίκηση. Και τα δύο σχέδια απορρίφθηκαν από την Ε/κ πλευρά ασυζητητί.
1977/ Συνομιλίες της Βιέννης
Η ομοσπονδία ως βάση λύσης του Κυπριακού έγινε αποδεκτή από την πλευρά μας το 1975 και επισήμως από το 1977 στις συμφωνίες Μακαρίου -Ντενκτάς του 1977.
Το 1977 η Ε/κ πλευρά υιοθέτησε επίσημα το σχέδιο της ομόσπονδης λύσης του κυπριακού με τον Τάσσο Παπαδόπουλο να υποβάλλει εκ μέρους του Μακαρίου την πρόταση για Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία.
Η Ε/κ πλευρά στις συνομιλίες της Βιέννης είχε προτείνει τότε εδαφικό χάρτη σύμφωνα με τον οποίο θα διατηρούσε το 80,3% και η Τ/κ πλευρά το 19,7%.
Το 1978 η Τ/κ πλευρά πρότεινε σχέδιο λύσης το οποίο προνοούσε να διατηρήσει το 35,2% κάτι που απορρίφθηκε άμεσα από τη δική μας πλευρά.
1981
Τα ΗΕ παρουσίασαν το 1981 δύο εδαφικούς χάρτες. Ο πρώτος χάρτης έδινε το 27,4% του εδάφους στους Τ/κ και το 72,6% στους Ε/κ ενώ ι δεύτερος χάρτης έδινε το 27,2% στους Τ/κ και το 72,8% στους Ε/κ. Την ίδια χρονιά, οι Τ/κ εξέφρασαν την αδιαλλαξία τους προτείνοντας ένα δικό τους χάρτη σύμφωνα με τον οποίο θα διατηρούσαν το 33,4% του κυπριακού εδάφους.
1992/ Ιδέες Μπούτρος Γκάλι
Το εδαφικό σχέδιο λύσης του τότε Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ Μπούτρος Γκάλι έδινε στους Ε/κ το 72,1% του εδάφους και στους Τ/κ το 27,9%
Ποιες περιοχές επιστρέφονταν υπό Ε/κ διοίκηση με το χάρτη των ιδεών Γκάλι:
Άγιος Γεώργιος, Άγιος Nικόλαος, Ποταμός του Kάμπου, Γαληνή, Bαρίσια, Λουτρός, Ξερόβουνο, Σελέμονι, Λιμνίτης, Γερόλακκος, Φιλιά, Mάσαρι, Kυρά, Aυλώνα, Kατωκοπιά, Aργάκι, Xρυσηλιού, Mόρφου, Zώδια, Nικήτας, Πραστειό, Πέτρα, Aμαθκιές, Kόκκινα.
Aμμόχωστος, Mακράσυκα, Kοντέα, Λύση, Bατυλή, Aχερίτου, Kαλοψίδα, Άχνα, Aφάνεια, Tύμπου Πυρόι
Επίσης η Aγία Tριάδα, η Mελάναρκα, το Pιζοκάρπασο και η Γιαλούσα θα μπορούσαν να κατοικούνται από Ε/κ υπό Τ/κ διοίκηση.
2004/ Σχέδιο Ανάν
Το 2004 ο κυπριακός λαός απέρριψε με συντριπτική πλειοψηφία το λεγόμενο σχέδιο Ανάν μέσα στο οποίο υπήρχαν 2 εδαφικοί χάρτες.
Βάσει του πρώτου χάρτη του πρώτου σχεδίου λύσης του εδαφικού οι Ε/κ λάμβαναν εδαφικό ποσοστό της τάξης του 71,5% και οι Τ/κ ποσοστό 28,5%.
Ο δεύτερος χάρτης στο δεύτερο σχέδιο λύσης του εδαφικού έδινε στους Ε/κ 71,4% του εδάφους και οι Τ/κ διατηρούσαν το 28,6%.
Για τα χωριά των Μαρωνιτών (Ασώματος, Αγία Μαρίνα, Κορμακίτης) και οι δύο εδαφικοί χάρτες των δύο σχεδίων λύσης του εδαφικού προνοούσαν όπως υπαχθούν στο ειδικό καθεστώς του θύλακα εντός της εδαφικής ζώνης των Ε/κ.
Παράλληλα, παρέμενε και ο Τ/κ θύλακας των Τ/κ στις Κόκκινες.
Υπό Τ/κ διοίκηση
Με το δεύτερο χάρτη υπό Τ/κ διοίκηση θα ήταν 8 χωριά της περιοχής του Πύργου Τυληρίας:
Γκιονέ Μπακάν, Λιμνίτης, Σελέμανι, Ξερόβουνος, Άης Γιώρκης, Μαυρίκου, Αμαθούς, Μαυρελίκου
Τα χωριά που επέστρεφαν στην Ε/κ πλευρά αναλυτικά
Οι Ε/κ που επέστρεφαν στις εστίες του με το σχέδιο Ανάν έφταναν τις 85 χιλιάδες:
Με βάση τον πρώτο χάρτη που δόθηκε από τον Ανάν επέστρεφαν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση σημαντικός αριθμός Ε/κ στα κάτωθι χωριά:
Μόρφου, Άγιος Βασίλειος Λάρνακας Λαπήθου, Σκυλλούρα, Αγριδάκι, Καπούτι. Γερόλακκος, Κοντεμένος, Αγία Μαρίνα, Ζώδια, Κατωκοπιά, Αυλώνα, Κυρά, Αργάκι, Φιλιά, Πέτρα, Γαληνή, Σόλοι, Ξερός, Αμμόχωστος, Στύλλοι, Πυργά, Κούκλια, Καλοψίδα, Αχερίτου, Άχνα, Λιμνιά, Πραστειό, Μακράσυκα, Άσσια, Λύση, Βατυλή, Πύλα, Τύμπου.
Με βάση το δεύτερο χάρτη επέστρεφαν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση οι Ε/κ κάτοικοι των χωριών:
Αμμόχωστος, Άσσια, Βατυλή, Αχερίτου, Άχνα, Λύση, Καλοψίδα, Μακράσυκα, Πύλα, Τύμπου, Μόρφου, Ζώδια, Λάρνακας Λαπήθου, Κοντεμένος, Κυρά, Φιλιά, Αργάκι, Καπούτι, Κατωκοπιά, Ζώδια, Αυλώνα, Γερόλακκος, Αγία Μαρίνα, Πέτρα, Γαληνή, Γιαλούσα, Μελάναργα, Αγία Τριάδα, Ριζοκάρπασο.
Κραν Μοντανά
Στο Κραν Μοντάνα της Ελβετίας δόθηκε η τελευταία «παράσταση» για τη λύση του κυπριακού με την πενταμερή Διεθνή Διάσκεψη για το Κυπριακό στις 28 Ιουνίου 2016. Παρευρέθηκαν εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων, ο Νίκος Αναστασιάδης, εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων ο Μουσταφά Ακιντζί, και από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Μπόρις Τζόνσον.
Στις συνομιλίες ήταν επίσης και ο διαμεσολαβητής του ΟΗΕ για το κυπριακό Έσπεν Μπαρθ Έιντε και διαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Κυπριακό, Άλαν Ντάνκαν.
Στη διάσκεψη παρευρέθηκε δύο φορές ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.
Παρά τα όσα ηχηρά ακούστηκαν για πρόοδο που θα επιτυγχανόταν στο κυπριακό, η διάσκεψη ναυάγησε μετά από ένα δραματικό δείπνο.
Ο ΠτΔ με το πέρας των συνομιλιών ανέφερε ότι ζήτησε όπως τερματιστούν από την πρώτη μέρα εφαρμογής της λύσης οι συνθήκες Εγγυήσεων και Συμμαχίας, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος επέμβασης, να εξευρεθεί αποτελεσματικός μηχανισμός εφαρμογής και παρακολούθησης υλοποίησης της λύσης, με βάση την ολοκληρωμένη πρόταση που έχει υποβάλει η ελληνοκυπριακή πλευρά και να συμφωνηθεί χρονοδιάγραμμα πλήρους αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων με βάση την ελληνοκυπριακή πρόταση.
Αναφορικά με το εδαφικό οι πληροφορίες μιλούσαν για 28,2% για την Τ/κ πλευρά (ποσοστό που όρισε ο ΠτΔ Νίκος Αναστασιάδης) και για ποσοστό 29,2% που ζήτησε ο Μουσταφά Ακιντζί.
Παράλληλα, να δοθεί η Μόρφου υπό ε/κ διοίκηση, επιστροφή 60% των εκτοπισθέντων και 50% ακτογραμμή στην Ε/κ πλευρά.