Οι μεγαλύτερες κρίσεις των τελευταίων 10 ετών στην Κύπρο.
Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος αντιμετωπίζει ολοένα και μεγαλύτερες κρίσεις και προκλήσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα το κλείσιμο δύο εκ των μεγαλύτερων τραπεζών και την εκτόξευση της ανεργίας στα ύψη.
Σε αυτά τα 10 χρόνια η κυπριακή οικονομία κατάφερε κιόλας ν’ «αναγεννηθεί», καταγράφοντας θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης για πέντε συνεχόμενα χρόνια, πριν κτυπηθεί εκ νέου, από την κρίση του κορωνοϊού, η οποία αρχικά ξεκίνησε ως υγειονομική, ενώ πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε οικονομική.
Η έκρηξη στο Μαρί
Ενώ εξαπλωνόταν με γρήγορους ρυθμούς στην παγκόσμια οικονομία η μεγάλη οικονομική κρίση στον τομέα των ακινήτων στις ΗΠΑ, η οποία επεκτάθηκε στον τραπεζικό τομέα και στις χρηματιστηριακές αγορές, στις 11 Ιουλίου 2011 έρχεται η φονική έκρηξη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», στο Μαρί.
Η έκρηξη πέραν από μεγάλες υλικές ζημιές και την απώλεια ζωών έχει και σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο, αφού εξαιτίας της υπέστη σοβαρές ζημιές ο ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός της ΑΗΚ στο Βασιλικό, οι οποίες αρχικά υπολογίζονται στα 700 εκατομμύρια ευρώ, ενώ ακολούθως το κόστος της ανακατασκευής εκτιμάται στα 300-400 εκατομμύρια ευρώ.
Τον Δεκέμβριο του 2012 ανακοινώνεται ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πληρώσουν συνολικά 132 εκατομμύρια ευρώ. Με τις ζημιές στον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό, η παροχή ηλεκτρισμού διακόπτεται με την ΑΗΚ να εφαρμόζει κυλιόμενες διακοπές ρεύματος δυο με τρεις ανά περιοχή, οι οποίες όμως δεν αφορούσαν αεροδρόμια, νοσοκομεία ή τουριστικές περιοχές.
Ραγδαία επιδείνωση παρουσιάζουν και οι συνθήκες στην αγορά εργασίας στην Κύπρο μετά την έκρηξη στο Μαρί, ενισχύοντας τις εκτιμήσεις για μαζικές απολύσεις στις επιχειρήσεις εν αναμονή της επερχόμενης ύφεσης. Μετά τη φονική έκρηξη, η οικονομία της Κύπρου υποβαθμίζεται απ’ όλους τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης.
Τραπεζική κρίση
Ρωσικό δάνειο, μνημόνιο, «κούρεμα», κλείσιμο Λαϊκής Τράπεζας και Συνεργατισμού
Οι κυπριακές τράπεζες είναι εκτεθειμένες σημαντικά σε ελληνικά ομόλογα. Μετά το κούρεμα του ελληνικού χρέους η έκθεση των κυπριακών τραπεζών αγγίζει τα 22 δις ευρώ, ποσό μεγαλύτερο από το εγχώριο προϊόν της Κύπρου.
Σε μία προσπάθεια αντιμετώπισης της κατάστασης η Κυπριακή Δημοκρατία δέχεται δάνειο από τη Ρωσία το οποίο χορηγείται τον Σεπτέμβριο του 2011. Το ποσό αυτό αποδεικνύεται ανεπαρκές για την κάλυψη των δανειακών αναγκών του νησιού, μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2013. Η αποπληρωμή πραγματοποιείται στις 2 Σεπτεμβρίου 2019 για το συνολικό ποσό του δανείου.
Η Κύπρος είναι εκτεθειμένη σε πολλαπλούς κινδύνους και δεν μπορεί ν’ ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Οι οίκοι Moody’s και Fitch στις 13 Μαρτίου 2012 και 25 Ιουνίου 2012 αντίστοιχα προχωρούν σε νέα υποβάθμιση της κυπριακής οικονομίας.
Μετά από αυτές τις υποβαθμίσεις, η Κύπρος αιτείται την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και αντιπροσωπεία της Τρόικας φθάνει στο νησί στις 25 Ιουνίου 2012, όπου και γίνονται διαπραγματεύσεις για τους όρους δανείου. Η Κυβέρνηση εκφράζει τη διαφωνία της στο σχέδιο και έτσι οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται τους επόμενους μήνες.
Η συμφωνία με την Τρόικα και τους όρους διάσωσης της κυπριακής οικονομίας έρχεται στις 30 Νοεμβρίου 2012.
Στις 16 Μαρτίου 2013 ολοκληρώνεται η συμφωνία και το ακριβές ποσό χρηματοδότησης των τραπεζών. Συγκεκριμένα συμφωνείται το ποσό των 10 δις ευρώ, ενώ αποφασίζεται ν’ αντληθούν επιπλέον 5,8 δις ευρώ με φορολόγηση-«κούρεμα» των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Το πρώτο «κούρεμα» καταθέσεων ορίστηκε στο 6,7% για καταθέσεις έως €100.000 και στο 9,9% για καταθέσεις που υπερβαίνουν τα €100.000, με την Ολομέλεια της Βουλής, όμως, να απορρίπτει τη συμφωνία στις 19 Μαρτίου 2013 παρατείνοντας την αβεβαιότητα.
Μετά το «όχι» της Βουλής, στις 25 Μαρτίου 2013, οι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο καταλήγουν σ’ ένα νέο σχέδιο διάσωσης της κυπριακής οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος στο οποίο «κουρεύονται» κατά 40% οι καταθέσεις πέραν των €100.000 και συγχωνεύθηκαν η Λαϊκή Τράπεζα μαζί με την Τράπεζα Κύπρου.
Στους όρους της συμφωνίας περιλαμβάνεται η λήψη δραστικών μέτρων, όπως περικοπές μισθών και επιπλέον φορολόγηση ειδών πολυτελείας, καυσίμων, τυχερών παιχνιδιών, κ.ά.
Η Κύπρος παραμένει στο μνημόνιο για τρία χρόνια, μέχρι τις 31 Μαρτίου 2016.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), ο ESM κατέβαλε στην Κύπρο 6,3 δις ευρώ από το πακέτο των 10 δις ευρώ, που είχε αρχικά εγκριθεί για τη χρηματοδότηση της, καθώς δεν χρειάστηκαν τα υπόλοιπα 2,7 δις ευρώ. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έδωσε, επίσης, δάνεια ύψους περίπου 1 δις ευρώ.
Ο Γενικός Διευθυντής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ, δίνει συγχαρητήρια στους πολίτες της Κύπρου. «Η χώρα κατάφερε να επανέλθει στην οικονομική ανάπτυξη και να αποκαταστήσει τα δημόσια οικονομικά πολύ ταχύτερα από ότι αναμενόταν. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Κύπρου – που ήταν η κύρια πηγή της κρίσης – αναδιαρθρώθηκε, ανακεφαλαιοποιήθηκε, ενώ το νομικό και εποπτικό πλαίσιο εκσυγχρονίσθηκαν», αναφέρει ο κ. Ρέγκλινγκ.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομίας, Πιερ Μοσκοβισί, δηλώνει πως, «σήμερα είναι μια καλή μέρα για την Κύπρο, αλλά και για την Ευρώπη. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, η Κύπρος προχωρά πέρα από την οικονομική κρίση. Μέσω των προσπαθειών των Κυπρίων και με την υποστήριξη της ευρωπαϊκής και της διεθνούς κοινότητας, η κυπριακή οικονομία επανέρχεται σε τροχιά ανάπτυξης και η χώρα βρίσκεται πλέον σε ισχυρότερη θέση. Είμαστε πεπεισμένοι ότι η Κύπρος θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που απομένουν».
Να σημειωθεί ότι η ανεργία το 2014 εκτοξεύεται στο 16,1% με τις οικονομικές επιπτώσεις στους πολίτες να είναι τεράστιες, ενώ παράλληλα εκτοξεύεται και το δημόσιο χρέος.
Τα επόμενα χρόνια, έως και το 2019 η κυπριακή οικονομία κατέγραψε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Κλείσιμο του Συνεργατισμού
Η Κυπριακή Δημοκρατία με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου αποφασίζει στις 13 Μαρτίου 2013 την ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατικού Πιστωτικού Τομέα, ενώ προηγείται και απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων στις 5 Σεπτεμβρίου 2013. Η ΚΔ διαθέτει 1,5 δις ευρώ για επίτευξη της ανακεφαλαιοποίησης.
Ακολουθούν παρόμοιες αποφάσεις και δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση ύψους 175 εκατ. ευρώ. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2015 λαμβάνεται απόφαση από τη Βουλή ενώ στις 16 Δεκεμβρίου 2015 από το Υπουργικό Συμβούλιο. Το κράτος μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται ο κατά μεγάλην πλειοψηφίαν μέτοχος της ΣΚΤ έχοντας πέραν του 99% των μετοχών της.
Τέλος σε μια πορεία 100 και πλέον ετών στον Συνεργατισμό. Η έκτακτη γενική συνέλευση των μετόχων δηλαδή του κράτους, το οποίο διαθέτει το 99% του κεφαλαίου της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας (ΣΚΤ), δίνει καταρχήν έγκριση της τελικής συμφωνίας απορρόφησης του καλού Συνεργατισμού από την Ελληνική Τράπεζα, σηματοδοτώντας ουσιαστικά το κλείσιμο του Συνεργατισμού.
Στις 31 Αυγούστου 2018 η υπό παραίτηση διοίκηση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας παρέδωσε τα κλειδιά στην Ελληνική Τράπεζα, έχοντας ιδρύσει μία νέα εταιρεία στην οποία θα μεταφερθούν όλα τα εναπομείναντα περιουσιακά στοιχεία που δεν εξαγόρασε η Ελληνική Τράπεζα, η αξία των οποίων ανέρχεται σε €8,3 δισ.
Ο Γενικός Εισαγγελέας, με οδηγίες από την Κυβέρνηση, διορίζει τριμελή Ερευνητική Επιτροπή για το κλείσιμο του Συνεργατισμού, η οποία μετά από μήνες λήψεων καταθέσεων δημοσιοποιεί το πόρισμα της στις 6 Μαρτίου 2019. Στο πόρισμα των 844 σελίδων εντοπίζονται πολιτικές ευθύνες με «βαρύτατες ευθύνες» στον Υπουργό Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη. Η εξέλιξη αυτή, φέρνει κύμα αντιδράσεων εναντίον του Υπουργού Οικονομικών ο οποίος και ανακοινώνει την αποχώρησή του από τη θέση, τέλος του 2019.
Κορωνοϊός
Κι ενώ όλα δείχνουν ότι η κυπριακή οικονομία έχει καταφέρει να ξεπεράσει τις κρίσεις των τελευταίων ετών καταγράφοντας θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, και ο τουρισμός σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, φθάνει στο νησί το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού.
Τα κρούσματα αυξάνονται και έρχονται τα μέτρα και τα διατάγματα της Κυβέρνησης, όπου αρχικά εφαρμόζεται lockdown. Στη συνέχεια, ενώ άνοιξαν σταδιακά επιχειρήσεις, με την αύξηση των κρουσμάτων, αλλά και των νοσηλευόμενων στις ΜΕΘ, πολλές επιχειρήσεις αλλά και πολυκαταστήματα ξανακλείνουν.
Κάπως έτσι έρχεται και η κρίση, η οποία από υγειονομική μετατρέπεται σε οικονομική. Λόγω της κρίσης, η οικονομία επέστρεψε και πάλι σε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ η ανεργία αυξήθηκε.
Ο Υπουργός Οικονομικών, κ. Κωνσταντίνος Πετρίδης, στην ομιλία του κατά την έναρξη της συζήτησης για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2021 στην Ολομέλεια της Βουλής, ανέφερε ότι ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2020 αναμενόταν να παρουσιάσει συρρίκνωση ύψους -5,5% σε σχέση με -7,0% που ήταν η αρχική πρόβλεψη τον Απρίλιο του 2020, ενώ από το 2021, η οικονομία αναμένεται να τεθεί σε τροχιά ανάκαμψης με την ανάπτυξη να φθάνει κοντά στο 4.5%.
Η πανδημία του κορωνοϊού επηρεάζει αρνητικά τις επιχειρήσεις με τον κυπριακό τουρισμό να βρίσκεται σε μία δύσκολη θέση αφού έχει να αντιμετωπίσει μία από τις πιο δύσκολες κρίσεις. Αερομεταφορείς, ξενοδοχεία, τουριστικά γραφεία, κέντρα εστίασης, έχουν υποστεί τεράστιο πλήγμα που αναπόφευκτα οδηγεί τη χώρα σε οικονομική κρίση, η οποία ίσως να είναι και μεγαλύτερη από την κρίση στον τραπεζικό τομέα.