Της Τασούλας Χατζητοφή*
Με δάκρυα στα μάτια διάβασα την απολογία του Αρχιεπισκόπου Αμερικής, Ελπιδοφόρου, προς τους Έλληνες της διασποράς και τον κυπριακό Ελληνισμό. Φαντάστηκε κανείς πώς ένιωσε ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος και ο Οικουμενικός μέσα του, όταν ευλογούσε το «Σπίτι της Τουρκίας», ιστάμενος δίπλα από τον Ερντογάν που, πέρσι τον Ιούλιο, μετάτρεψε την Αγία Σοφία σε τζαμί;
Συνειδητοποίησε κανείς τη δύναμη της ψυχής του να παρευρίσκεται στην τελετή μόνο και μόνο για να μας θυμίζει ότι η φλόγα του Φαναριού ανάβει ακόμα για να μας δίνει δύναμη και ελπίδα; Δεν πρόκειται να λύσουμε το Κυπριακό με το να αναμιγνύουμε το οικουμενικό με τα τοπικά, αλλά με αναβάθμιση του Κυπριακού σε διεθνές επίπεδο για παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Αυτό που έχω να πω είναι: Υποκλίνομαι, o Ελπιδοφόρος είναι Οικουμενικός στα όλα του.
Μεγαλώσαμε όλοι οι Έλληνες με τον φόβο και τον τρόμο των Τούρκων, από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα. Η τουρκική εισβολή και η συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου, οι συνεχείς προκλήσεις στο Αιγαίο, μας υπενθυμίζουν ότι η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας δεν άλλαξε. Όμως, ούτε και εμείς μαθαίνουμε από την Ιστορία, ότι, δηλ. το μεγαλύτερο όπλο της Τουρκίας εναντίον μας είναι η διχόνοια των Ελλήνων και των Χριστιανών, ευρύτερα.
Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τους ιερωμένους για να εισπράττουν φόρους, δεν δίσταζαν να τους απαγχονίζουν δημόσια για να μειώσουν, να τρομοκρατήσουν και να απαξιώσουν τους Έλληνες, επειδή γνώριζαν την στενή σύνδεση λαού-Εκκλησίας.
Είχα την μεγάλη τιμή να γνωρίζω τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο, και να συνεργαστώ με διεθνούς εμβέλειας εμπειρογνώμονες για να προβάλουμε το έργο του ως Πράσινος Πατριάρχης. Κι αυτό επειδή η καταπίεση των Χριστιανών της Κων/πολης και η εχθρική, διαχωριστική στάση των Τούρκων έναντι των άλλων, μη μουσουλμανικών μειονοτήτων, ήταν ανυπόφορες.
Με έξυπνο τρόπο σχεδιάστηκε μια στρατηγική με την οποία, διά της προστασίας του περιβάλλοντος, ο Πατριάρχης επισήμαινε πως, ναι, μεν η Κων/πολη κατακτήθηκε από τους Τούρκους αλλά το Φανάρι είναι εδώ και λειτουργεί.
Σύντομα εντόπισα κλεμμένους θησαυρούς που ανήκαν στο Άγιο Όρος και στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ήταν η πρώτη αφορμή και ευκαιρία συνεργασίας μου με τον Ελπιδοφόρο. Πραγματικά, από τότε, έβλεπε κανείς την ευγένεια της ψυχής του, το αυτοκρατορικό ύφος αλλά, περισσότερο, τον χαμηλό τόνο του, που τον βοήθησε να επιτύχει πολλά πίσω από τα παρασκήνια.
Κάθε φορά που η Κύπρος περνούσε δύσκολα, οι Έλληνες της Τουρκίας πλήρωναν το τίμημα, όπως το 1955, με τα Σεπτεμβριανά, όταν τουρκικοί όχλοι λεηλάτησαν, κατέστρεψαν χιλιάδες περιουσίες Ελλήνων, σύλησαν και δήωσαν εκκλησιές και βίασαν Ελληνίδες. Κανένας δεν ζήτησε ποτέ από τον εκάστοτε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας να απολογηθεί για τα δεινά των Ελλήνων της Πόλης.
Ο Ελληνισμός της Κων/πολης πάντοτε στεκόταν δίπλα και υποστήριζε τους αγώνες των Ελλήνων της Κύπρου. Έλληνες της Πόλης καταχώρησαν αγωγές εναντίον της Τουρκίας και έκαναν μακροχρόνιους αγώνες για την λειτουργία της Σχολής της Χάλκης.
Ιερά κειμήλια εκκλησιών μας στην Τουρκία είτε καταστράφηκαν είτε κλάπηκαν και πουλήθηκαν στο διεθνές εμπόριο έργων Τέχνης. Συνεργάστηκα με τον Ελπιδοφόρο που τότε ήταν Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου. Παρατήρησα και σημείωσα με ευχάριστη έκπληξη το αριστοκρατικό ύφος των Ελλήνων της Τουρκίας αλλά, ταυτόχρονα, εκπλάγηκα πόσο λίγο ήταν γνωστό στους υπόλοιπους Έλληνες το τεράστιο έργο τους καθώς και η καταπίεση, οι διώξεις και οι στερήσεις τουs εξαιτίας των Τούρκων.
Ο Ελπιδοφόρος αργότερα έγινε μητροπολίτης Προύσας. Μη φανταστείτε ότι το Φανάρι είναι… παλάτι όπως η Αρχιεπισκοπή και οι Μητροπόλεις της Κύπρου. Στον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο, που μιλά έξι γλώσσες , νιώθεις το εκκλησιαστικό, θρησκευτικό και ηθικό ανάστημα και εκτόπισμά του όταν μιλάς μαζί του. Είναι εκπληκτικά μορφωμένος όπως και ο Ελπιδοφόρος, αλλά ζουν υπό τον φόβο και την συνεχή καταπίεση εκ μέρους των Τούρκων.
Μόλις ο Ελπιδοφόρος έγινε μητροπολίτης στην Προύσα, διαπίστωσε ότι μία εκκλησία θα μετατρεπόταν από τους Τούρκους σε νυχτερινό κέντρο. Αποφάσισε να συγκεντρώσει χρήματα για να αποτρέψει την μετατροπή της σε κέντρο διασκέδασης. Του εισηγήθηκα να στείλει επιστολή στην πλούσια κυπριακή Εκκλησία, στον νυν Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, και να ζητήσει την οικονομική βοήθειά τους.
Αντί βοήθειας, ο Ελπιδοφόρος εισέπραξε από την κυπριακή Εκκλησία άρνηση. Ένιωσα ντροπή επειδή εγώ του εισηγήθηκα να απευθυνθεί στους Κύπριους αδελφούς του. Ένας μοναχός έδωσε στον Ελπιδοφόρο τα αναγκαία χρήματα και έτσι σώθηκε η εκκλησία από την σύληση. Ο Ελπιδοφόρος την ανασκεύασε σιωπηλά και ταπεινά όπως περιμένει κάποιος από έναν σωστό κληρικό.
Πρόσφατα πήγα στην Αρμενία, με πρόσκληση του Πατριάρχη Καθόλικου των Αρμενίων και μίλησα σε συνέδριο για την ειρήνη και τις θρησκευτικές ελευθερίες. Έκανα παραλληλισμό όσων συμβαίνουν στην Κύπρο με την επιχειρούμενη ισλαμοποίηση των ελεύθερων περιοχών, με όσα συμβαίνουν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Εκεί, οι Αζέροι με την συνέργεια της Τουρκίας, καταστρέφουν κάθε ίχνος χριστιανισμού και εξαφανίζουν ιερά των Αρμενίων επειδή επιδιώκουν να εμφανίσουν το Ναγκόρνο Καραμπάχ ως δική τους περιοχή.
Στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, οι Τούρκοι βοηθούν τους πλούσιους Αζέρους να εξαφανίσουν και να διώξουν τους Αρμενίους και να καταστρέψουν κάθε τι το χριστιανικό. Δεν υπήρξε καμία επίσημη εκπροσώπηση της Εκκλησίας ή της κυπριακής κυβέρνησης σε αυτό το σημαντικό συνέδριο. (https://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/1292859/ekklisi-tis-t-chatzitofi-ga-endika-metra-kata-tis-toyrkias)
Τον περ. Ιούλιο, με ομάδα Γερμανών δημοσιογράφων του έγκυρου περιοδικού Der Spiegel, πήγα στην περίκλειστη πόλη της κατεχόμενης Αμμοχώστου. Είμαι γέννημα-θρέμμα της Αμμοχώστου και δεν είμαι… φάντασμα, όπως οι Τούρκοι θέλουν να εμφανίζουν τους Αμμοχωστιανούς.
Εκεί, έξω από ένα τζαμί, που ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν, εγκαινίασε εξ αποστάσεως, συνάντησα μια ομάδα Αζέρων επιχειρηματιών. Όταν τους ρώτησα τι γύρευαν στην πόλη μου, με αλαζονεία μου απάντησαν ότι ανήκει, τάχα, στην «ευρύτερη Μητέρα Τουρκία» και γι’ αυτό είναι «δική» τους. Γονάτισα στο δρόμο, κοντά στο τζαμί, και προσευχήθηκα μπροστά στον βεβηλωμένο και κατεστραμμένο ναό του Αγίου Νικολάου, στην οδό Δημοκρατίας.
Εκεί, μπροστά σε Τούρκους στρατιώτες, που πάγωσαν, γονάτισα και προσευχήθηκα στην εικόνα που μου έδωσε ο νονός μου, Αντώνης Σάρδαλος, να με προσέχει. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο διεκδικούσα τα ανθρώπινα δικαιώματά μας και τις θρησκευτικές ελευθερίες μας που μας στερεί η τουρκική κατοχή.
Εκείνες οι εικόνες αποτυπώθηκαν σε ένα πεντασέλιδο ρεπορτάζ του Der Spiegel και έκανε τον γύρο του κόσμου, επειδή κατέγραψε με λεπτομέρειες όχι μόνο όσα είδαμε και περάσαμε στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου αλλά και την ουσία του Κυπριακού.
Στην Κύπρο, εξαιτίας των καλοκαιρινών διακοπών, το ρεπορτάζ του γερμανικού περιοδικού δεν έτυχε της ανάλογης προβολής. Ίσως διότι ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει τη σημασία και την αξία υπεράσπισης και διεκδίκησης των θρησκευτικών ελευθεριών μας και του αναφαίρετου ανθρώπινου δικαιώματος κάθε πιστού να προσεύχεται ελεύθερα στους τόπους λατρείας του. (https://www.spiegel.de/international/europe/an-expellee-returns-to-northern-cyprus-after-47-years-a-664be1fc-7020-45a0-9af3-e4af2233f517)
Δεν είναι θέμα να… μοιράσουμε 50-50% χρήματα για να κτίζουμε «δικοινοτικά» κτήρια με τους Τουρκοκύπριους. Όταν σβήνουν τα φώτα δημοσιότητας για δικοινοτικές συνάξεις, ποιος κρατά το κλειδί της εκκλησίας στα κατεχόμενα; Ποιος θα δώσει άδεια στον ιερέα να λειτουργήσει; Οι κατοχικές αρχές. Αυτό είναι… θρησκευτική ελευθερία;
Εάν η πολιτική και θρησκευτική ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας συνειδητοποιούσαν τη σημασία και την αξία των θρησκευτικών ελευθεριών, θα ήταν παρούσες στο διεθνές συνέδριο για την ειρήνη και την θρησκευτική ελευθερία που διοργανώθηκε στην Γερεβάν. Επίσης διαφορετικά θα διεκδικούσαμε τα δίκαιά μας στο Κυπριακό και θα καταλαβαίναμε καλύτερα τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο και τον Ελληνισμό της Τουρκίας, διότι θα βλέπαμε πόσο υπέφεραν και υποφέρουν υπό το τουρκικό καθεστώς, για να κρατήσουν ψηλά την λαμπάδα του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού για όλους μας.
Η Τουρκία, έξυπνα, χρησιμοποιεί τη Ρωσία εναντίον μας προωθώντας Ρώσο για Οικουμενικό Πατριάρχη για να κρατά υπό την επιρροή και τον έλεγχό της το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη. δεν άκουσα κανέναν πολιτικό να ζητά εξηγήσεις γιατί η Ρωσία κτίζει πυρηνικό σταθμό στο Άκκιουγιου, 80 χιλιόμετρα από τις ακτές της Κύπρου. Όπως δεν άκουσα τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να ζητά εξηγήσεις ή να διακόψει τις εμπορικές σχέσεις Κύπρου-Ρωσίας και να διαμαρτύρεται γιατί οι Ρώσοι κτίζουν αυτόν τον πυρηνικό σταθμό, που συνιστά φοβερή απειλή για όλη την Μεσόγειο επειδή κτίζεται σε σεισμογενή περιοχή.
Η Τουρκία αξιοποιεί το παιγνίδι της στέρησης και καταπίεσης των θρησκευτικών ελευθεριών και το χρησιμοποιεί ως πολιτικό όπλο εδώ και 47 χρόνια και στην Κύπρο. Στα κατεχόμενα οι Τούρκοι έχουν καταστρέψει, συλήσει, δηώσει και μαγαρίσει πάνω από 550 ορθόδοξες εκκλησιές και μοναστήρια. Ταυτόχρονα έχουν καταστρέψει και εκκλησιές των Αρμενίων, του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, το εβραϊκό νεκροταφείο, κλπ.
Για να λειτουργήσουν κάποιες εκκλησιές μας στα κατεχόμενα, απαιτείται άδεια από τις κατοχικές αρχές. Από την άλλη, οι Μαρωνίτες δεν έχουν κανένα πρόβλημα επειδή έχουν την υποστήριξη του Πάπα και δεν εμπίπτουν κάτω από την θρησκευτική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Οι Τούρκοι πολεμούν και κρατούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο ουσιαστικά αιχμάλωτο. Μόνον αφελείς μπορούν να αντιμετωπίσουν τον Ελπιδοφόρο ως Αρχιεπίσκοπο Αμερικής και όχι ως ένα φάρο του Ελληνισμού, έναν πονεμένο ιεράρχη και Έλληνα που αντανακλά τον πόνο, την ιστορία μας και τα πιστεύω του Ελληνισμού. Στο τέλος, δεν έχει σημασία αν ο Ελπιδοφόρος θα γίνει ή όχι Πατριάρχης αλλά κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει την Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τι συμβολίζει για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό.
Συνεπώς, Αρχιεπίσκοπε Αμερικής, Ελπιδοφόρε, εκ μέρους όλων των Κυπρίων πολιτικών και κληρικών αδελφών μας ζητώ άφεση αμαρτιών και σας στέλλω ένα μεγάλο «ευχαριστώ» για ό,τι κάνετε και για όσα υποφέρετε ως Έλληνες στην Τουρκία. Σας Ζητώ μία μεγάλη «συγγνώμη» για την έλλειψη ευαισθησίας μερικών αδελφών μας για το τι εκπροσωπείτε και τι περνά το Φανάρι και ο Χριστιανισμός της Πόλης και της Τουρκίας ευρύτερα.
Είναι καιρός όλοι οι Χριστιανοί να ενώσουμε τις φωνές μας εναντίον της Τουρκίας και των πλούσιων φίλων της, όπως, π.χ., το Αζερμπαϊτζάν και να καταγγείλουμε διεθνώς την πολιτική της Τουρκίας που παραβιάζει κραυγαλέα τις θρησκευτικές ελευθερίες πολλών λαών. Ο Ερντογάν φιλοδοξεί να τελειώσει ό,τι δεν κατάφερε ο γενοκτόνος και εθνοκτόνος Ατατούρκ και να αναδειχθεί σε μεγαλύτερο από αυτόν, ηγέτης. Οι πιστοί κάθε δόγματος και ειδικά οι Χριστιανοί όλου του κόσμου θα του το επιτρέψουν;
*Ακτιβίστρια, ιδρύτρια του Walk of Truth