Του Βαγγέλη Γέττου, νομικού
Πρόσφατα, με αφορμή την καταγγελία μαθήτριας σχετικά με σεξουαλική κακοποίησής της από εκπαιδευτικό, ο Γενικός Εισαγγελέας προέβη σε δήλωση όπου προσδιόρισε την σεξουαλική κακοποίηση ως «ανάρμοστη συμπεριφορά». Η συγκεκριμένη φράση δεν θα απασχολούσε το παρόν σημείωμα αν ήταν απλώς μία αδόκιμη φράση που προέρχεται από τα χείλη οποιουδήποτε χαμηλόβαθμου δημοσίου λειτουργού. Προέρχεται όμως από κορυφαίο πολιτειακό παράγοντα που προΐσταται θεσμικά και συμβολικά του εθνικού νομικού πολιτισμού.
Κατ’ αρχάς, στο ποινικό δίκαιο, διώκονται πράξεις ή παραλείψεις που θέτουν σε διακινδύνευση ή προσβάλλουν έννομα αγαθά. Κάποιος μπορεί να αντιτείνει ότι σε μια τηλεοπτική δήλωση που θα την παρακολουθήσει κοινό χωρίς νομική κατάρτιση, ο Γενικός Εισαγγελέας μπορεί να απόσχει από την αυστηρή νομική ορολογία ώστε να γίνει κατανοητός. Ας αναλογιστούμε όμως: εάν κάποιος δεν είχε συλληφθεί για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκου αλλά για φόνο ή για ένοπλη ληστεία, θα διανοείτο ο οποιοσδήποτε να μιλήσει για «συμπεριφορές»; Όχι, γιατί θα ήταν γελοίο αν δεν ήταν τραγικό. Ποιος είναι λοιπόν ο λόγος που το ενδεχόμενο – έστω – σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκου προσδιορίζεται ως «συμπεριφορά», σαν να επρόκειτο για κάποιο επώδυνο μεν, κάπως συνηθισμένο δε περιστατικό; Ποιο είναι το μήνυμα που εκπέμπει μια τέτοια διατύπωση; Σίγουρα όχι αυτό της άτεγκτης στάσης που μια συγκροτημένη Πολιτεία οφείλει να τηρήσει αν θέλει να προστατεύσει τα πλέον ευάλωτα μέλη της.
Συνεχίζοντας τον παραπάνω συλλογισμό, το «ανάρμοστο» της συμπεριφοράς αποτελεί μια ηθικολογική κρίση και όχι ποινικό προσδιορισμό μιας έκνομη πράξης. Αντιπαρέρχομαι το γεγονός ότι στην «Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών κατά της γενετήσιας εκμετάλλευσης και κακοποίησης Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών κατά της γενετήσιας εκμετάλλευσης και κακοποίησης» (Συνθήκη «Lanzarote») όπως και στον κυπριακό «Περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Σεξουαλικής Κακοποίησης, της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας Νόμος» του 2014 (91(Ι)/2014), ο όρος «ανάρμοστη» δεν απαντάται.
Επίσης, υπενθυμίζεται ότι στην περίπτωση του συλληφθέντος, αναφερόμαστε σε εκπαιδευτικό, δηλαδή ένα άτομο που διαθέτει εξουσία επί των μαθητών και των μαθητριών του. «Ανάρμοστη» θα ήταν η συμπεριφορά ενός εκπαιδευτικού εάν π.χ. προσέβαλε αδικαιολόγητα κάποιο παιδί, εάν προέβαινε σε διακρίσεις, εάν επεδείκνυε φαβοριτισμό κατά την αξιολόγηση των επιδόσεων των μαθητών κτλ. Ο Γενικός Εισαγγελέας, πιστός στην παράδοση σκόπιμα αβαρών τοποθετήσεών και πρακτικών του, επέλεξε να τοποθετήσει το ενδεχόμενο σεξουαλικής βίας σε βάρος μαθήτριας στο επίπεδο της σοβαρότητας μιας «συμπεριφοράς» ενός οποιουδήποτε εκπαιδευτικού.
Αυτή η δήλωση δεν είναι αθώα. Όπως αθώα δεν είναι η υποβάθμιση τόσων και τόσων τρανταχτών σκανδάλων που ταλανίζουν (ή θα έπρεπε να ταλανίζουν) την πολιτική σκηνή ασταμάτητα εδώ και μερικά χρόνια – υποβάθμιση στην οποία κυρίαρχο ρόλο παίζει ο Γενικός Εισαγγελέας. Σε μια κοινωνία όπου το κατά τα άλλα ιερό και με αίμα κατακτημένο τεκμήριο της αθωότητας έχει γίνει ένα θρασύτατο άλλοθι για κάθε είδους λαμόγιο με κοστούμι, κάθε εγκληματική πράξη διατηρεί το δικαίωμα να χαρακτηριστεί απλώς «ανάρμοστη συμπεριφορά». Οι συνειρμοί που άλλωστε προκαλεί η «συμπεριφορά» είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς της λέξης «έγκλημα»: η συμπεριφορά είναι κάτι που μπορεί εύκολα να αλλάξει ενώ το εγκληματικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι ανεπίστρεπτο. Πρόσφατα, ο αρχιερέας της διαφθοράς που τυχαίνει να είναι και Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με αφορμή την εμπλοκή του στα Pandora Papers, δήλωσε ανερυθρίαστα ότι θέλει «έναν έντιμο άνθρωπο να βρει τον συσχετισμό» του ίδιου με το σκάνδαλο. Ο Αναστασιάδης ξέρει ότι όταν ελέγχει τα πραγματικά δικαστήρια της χώρας, τα ΜΜΕ, όταν ένας Μακάριος Δρουσιώτης («Η Συμμορία») απειλείται με δολοφονία, όταν στο ευρωπαϊκό alter ego της Κύπρου, τη Μάλτα (χρυσά διαβατήρια, ξέπλυμα κτλ.), δολοφονούνται δημοσιογράφοι που τα βάζουν με την εξουσία, κανείς δεν θα βαλθεί να ανατρέψει το τεκμήριο της αθωότητά του (ή τέλος πάντων αυτή την διεστραμμένη αντίληψη περί τεκμηρίου αθωότητας του πρώτου τη τάξει πολιτειακού παράγοντα).
Η προσβολή της πιο θεμελιώδους αξιοπρέπειας ενός ανθρώπου στην Ανάρμοστη Κυπριακή Δημοκρατία ισούται με κάποιου είδους «απρέπεια». Η προσβολή, δε, της πιο θεμελιώδους αξιοπρέπειας του πολίτη μπορεί να αντισταθμιστεί με μια «ανάληψη ευθύνης». Επικοινωνία αντί ουσίας ακόμα και στις πιο τραγικές κοινωνικές ή πολιτικές στιγμές αυτή της χώρας. Μια ανακοίνωση, μια προβοκατόρικη δήλωση που θα απασχολήσει τους δημοσιογραφικούς αυλοκόλακες και μαζί με αυτούς και εμάς και, κατά την παροιμιώδη παλιά διαφήμιση, «ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε!».