Του Δημήτρη Σκουρίδη*
Οι τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης αποτελούν έναν αναδυόμενο τομέα γνώσης, επιχειρηματικότητας και καθημερινής πραγματικότητας, με τη δυνατότητα να βελτιώσουν ριζικά τη ζωή μας.
Η αξιοποίησή τους για τον μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα μπορεί να επιταχύνει τη λήψη αποφάσεων, να αναβαθμίσει την παροχή υπηρεσιών και να καταστήσει τις διαδικασίες πιο αποτελεσματικές και προσβάσιμες, δίνοντάς μας την ευκαιρία να αποκτήσουμε ένα εργαλείο που θα αποτελεί κληρονομιά και περιουσιακό στοιχείο για τις επόμενες γενιές.
Εξίσου σημαντική είναι και η επανεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού, ώστε η Τεχνητή Νοημοσύνη να ενσωματωθεί ομαλά στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας και να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες απασχόλησης.
Προς αυτή την κατεύθυνση, η επένδυση στις σπουδές STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) είναι ζωτικής σημασίας, ενώ παράλληλα ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συνεργαστούν με στόχο την ανάπτυξη εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης που θα ενισχύσουν τη συνδεσιμότητα των πολιτών με τις υπηρεσίες και θα αυξήσουν την παραγωγικότητα.
Δυνατότητες και προκλήσεις
Στο βιβλίο «The Mind’s Mirror: Risk and Reward in the Age of AI», οι Gregory Mone και Daniela Rus αναλύουν τις δυνατότητες, τους περιορισμούς και τις ηθικές προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης, προσφέροντας μια πλήρη εικόνα για τους κινδύνους αλλά και τα πλεονεκτήματά τους. Άλλωστε, η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι μια ενιαία τεχνολογία, αλλά ένα σύνολο εργαλείων που σχεδιάστηκαν για να εκτελούν εργασίες όπως η μάθηση, η λογική και η κατανόηση της γλώσσας.
Η πρόοδος στη μηχανική μάθηση και τα νευρωνικά δίκτυα έχει ενισχύσει σημαντικά αυτές τις τεχνολογίες, μεταμορφώνοντας πλήρως τις βιομηχανίες και αυξάνοντας την αποδοτικότητα, την παραγωγικότητα και την καινοτομία. Ωστόσο, η διάδοση της Τεχνητής Νοημοσύνης συνοδεύεται την ίδια ώρα από ανησυχίες για απώλεια θέσεων εργασίας, την ιδιωτικότητα και τα ηθικά διλήμματα. Είναι κρίσιμο λοιπόν όπως διασφαλιστεί μία ισορροπημένη προσέγγιση, με τον άνθρωπο στο επίκεντρο (man-in-the-loop), ώστε η τεχνολογία να συμπληρώνει τα ανθρώπινα πλεονεκτήματα, όπως η δημιουργικότητα και η κριτική σκέψη.
Θα δημιουργηθεί έτσι, μία συνταγή ανάπτυξης, από την οποία η κοινωνία θα επωφελείται μέσω της αυτοματοποίησης καθημερινών εργασιών, ενώ παράλληλα θα ενισχυθούν οι εργαζόμενοι με νέες δεξιότητες.
Η επίδραση του AI στην αγορά εργασίας
Η ικανότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης να αυτοματοποιεί επαναλαμβανόμενες εργασίες, επιτρέπει την ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, τη μείωση λαθών και τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Ενδεικτικά, σύμφωνα με έρευνα της Insight Enterprises, 66% ανώτερων στελεχών σε επιχειρήσεις ανέφερε αύξηση της παραγωγικότητας με την εφαρμογή εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης.
Παράλληλα, μέσω της δυνατότητάς της να αναλύει μεγάλα σύνολα δεδομένων, βελτιώνει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε τομείς όπως τα χρηματοοικονομικά, η υγεία και η εφοδιαστική αλυσίδα. Συγκεκριμένα, μελέτη του Statista.com αναφέρει ότι η ανάλυση δεδομένων με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα έως και 40%.
Επιπρόσθετα, ο Pascal Bornet – διεθνώς αναγνωρισμένος ειδικός στην Έξυπνη Αυτοματοποίηση και πρώην στέλεχος των McKinsey και Ernst & Young (EY) – υπογραμμίζει στο βιβλίο IRREPLACEABLE, ότι πέραν της αύξησης της αποδοτικότητας κατά 30%, οι επιχειρήσεις μπορούν να αναμένουν και βελτίωση μέχρι 40% στις δυνατότητες του ανθρώπινου δυναμικού.
Όσον αφορά τον βιομηχανικό τομέα, η προληπτική συντήρηση μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης μειώνει κινδύνους και κόστη, ενώ στον τομέα της εξυπηρέτησης πελατών, οι εξατομικευμένες πλατφόρμες αυξάνουν την ικανοποίηση και την εμπιστοσύνη των πελατών. Μελέτη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ δείχνει ότι η υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης στις ΗΠΑ μπορεί να οδηγήσει σε ετήσια αύξηση της παραγωγικότητας κατά 2,9%.
Έχουμε δει εταιρείες όπως η Amazon, να αξιοποιούν τη συλλογή δεδομένων για να ενδυναμώσουν τη σχέση τους με τους καταναλωτές. Δεν θα ήταν ενδιαφέρον εάν η αλληλεπίδρασή μας με τις δημόσιες υπηρεσίες είχε αυτό το επίπεδο εξυπηρέτησης, μειώνοντας τον χρόνο παροχής υπηρεσιών;
Καλλιέργεια δεξιοτήτων και διαφάνεια
Πέραν από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτών των τεχνολογιών, εντοπίζονται και συγκεκριμένοι κίνδυνοι οι οποίοι πρέπει να καταπολεμηθούν. Για παράδειγμα, τα συστήματα είναι πιθανόν να ενισχύσουν τυχόν προκαταλήψεις που υπάρχουν στα δεδομένα που αξιοποιούν, οδηγώντας σε μεροληπτικά και άνισα αποτελέσματα (π.χ. προσλήψεις). Επιπρόσθετα, το γεγονός ότι η ευρεία χρήση αυτών των τεχνολογιών απαιτεί τη συλλογή και ανάλυση μεγάλων όγκων προσωπικών δεδομένων, δημιουργεί ανησυχίες για την ιδιωτικότητα.
Για να μειώσουμε λοιπόν την προκατάληψη, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην ανάγκη λογοδοσίας και διαφάνειας, καθώς επίσης και στη συμμόρφωση των συστημάτων με τους νόμους, για προστασία των προσωπικών δεδομένων, αποτρέποντας παραβιάσεις.
Επιπλέον, η ικανότητα αυτών των τεχνολογιών να αυτοματοποιούν επαναλαμβανόμενες εργασίες δημιουργεί την ανησυχία για απώλεια θέσεων εργασίας και οικονομικών ανισοτήτων. Είναι λοιπόν σημαντικό όπως προσφέρονται προγράμματα εκπαίδευσης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού, ώστε οι εργαζόμενοι να μπορούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Χρήσιμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι και τα ευρήματα μελέτης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Ρίτσμοντ, στο πλαίσιο της οποίας τονίζεται ότι για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του AI, οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην αναβάθμιση δεξιοτήτων και την περαιτέρω ενίσχυση του ανθρώπινο δυναμικού, κρίνονται ως βασική προϋπόθεση.
Αφουγκραζόμενη τις ανησυχίες και ανάγκες που προκύπτουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θέτει σε εφαρμογή τον Κανονισμό EU AI Act, παρέχοντας ένα πλαίσιο για την αξιοποίηση αυτών των τεχνολογιών, με τρόπο που δεν βλάπτει τους ανθρώπους.
Ο περιορισμός της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου ο άνθρωπος έχει τον έλεγχο και είναι υπεύθυνος για την ποιότητα, τις αποφάσεις και τη μείωση της προκατάληψης. Ως εκ τούτου, οι Κυβερνήσεις θα πρέπει να αξιολογήσουν και να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιείται σήμερα η εργασία, καθώς και τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη μετάβαση στην απρόσκοπτη εξυπηρέτηση. Στοιχείο που απαιτεί αλλαγή στην κουλτούρα του εργασιακού χώρου, επανεκπαίδευση, αναβάθμιση δεξιοτήτων και νέα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Ως Επικεφαλής Επιστήμονας και Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Task Force) στην Κύπρο, πιστεύω ότι η υπόσχεση μιας ομαλής εμπειρίας εξυπηρέτησης, με μειωμένους κινδύνους και προκαταλήψεις, μπορεί να συνδυαστεί με νέες θέσεις εργασίας σε τομείς υψηλής τεχνολογίας και βιομηχανίας, καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Για να το επιτύχουμε αυτό, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις ως ευκαιρίες και να βρούμε τρόπους να μειώσουμε τους κινδύνους στο ελάχιστο, χωρίς να χάσουμε την ευκαιρία για ανάπτυξη και διαφοροποίηση της οικονομίας μας.
*Επικεφαλής Επιστήμονας για Έρευνα, Καινοτομία και Τεχνολογία