Γράφει ο Βαγγέλης Γέττος, νομικός
Δεν είναι κλισέ. Είναι απίστευτο: σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου – όχι μόνο δυτική ή κατά το κοινώς λεγόμενον ‘’πολιτισμένη’’– οποιοσδήποτε ηγέτης (εκλεγμένος, δικτάτορας, κληρονομικός) που θα τελούσε υπό το βάρος τόσο συντριπτικών κατηγοριών θα είχε ήδη αποχωρήσει. Κι όμως, ο Πρόεδρος της Εναπομείνασας Κυπριακής Δημοκρατίας όχι μόνο αντέχει αλλά βγαίνει στην αντεπίθεση με σύνθημα ‘’ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό’’. Το ότι το κόμμα του κέρδισε βουλευτικές εκλογές μέσα σε αυτό το ζοφερό κλίμα είναι το λιγότερο. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι ακόμα και αυτή την στιγμή που συζητάμε, ο απερχόμενος (;) Πρόεδρος παραμένει επιδιώκοντας να καθορίσει και το πρόσωπο του διαδόχου του. Μπορεί το εσωκομματικό του γόητρο να έχει τρωθεί, μπορεί παραδοσιακά δεξιά κέντρα όπως η Καθημερινή Κύπρου να ζητά εμμέσως πλην σαφώς την παραίτησή του[1], ωστόσο, ακόμα και αν ο Αναστασιάδης παραιτηθεί, η παραίτησή του δεν φαίνεται ότι θα έχει χαρακτηριστικά κατάρρευσης. Πραγματικά, πως είναι δυνατόν;
Το παρόν σημείωμα δεν θα ασχοληθεί με το πώς ο Αναστασιάδης κατάφερε να γίνει ο πρώτος αρχιτέκτονας ενός πραγματικού συστήματος εξουσίας μετά τον Μακάριο. Ο τρόπος με τον οποίο κατέστησε του ολιγάρχες πελάτες του παράγοντες της οικονομικής και πολιτικής μας ζωής, το πώς έλεγξε την μεγάλη πλειοψηφία των ΜΜΕ, το πώς μετήλθε την προπαγάνδα προκειμένου να επιτύχει την ολοκλήρωση της προδοσίας του 1974 στο Κρανς Μοντανά, το πώς έχτισε επιμελώς μια αυλή κολάκων και πραιτοριανών είναι λίγο πολύ γνωστά. Ελάχιστα, όμως, ασχολήθηκε η αρθρογραφία, η βιβλιογραφία και η επιστημονική έρευνα – πλην ελάχιστων δημοσκοπήσεων κατά κανόνα χωρίς εκτεταμένο σχολιασμό – με το «κοινωνικό γιατί» της κυριαρχίας Αναστασιάδη μέσα σε ένα περιβάλλον τρομακτικών αντιξοοτήτων. Φυσικά σε ένα άρθρο, ένα τέτοιο ογκολιθικό ερώτημα δεν είναι δυνατόν να απαντηθεί. Θα επιχειρηθεί να θιγούν,ωστόσο, ορισμένες πτυχές του.
Ας πάρουμε ένα δημοφιλές παράδειγμα, αυτό του κυκλώματος των διαβατηρίων. Ερώτημα πολιτικής οικονομίας για πρωτοετείς: Μια βιομηχανία που ωφελεί πολλούς κλάδους μιας εθνικής οικονομίας και στηρίζει το βιοτικό επίπεδο όχι μόνο της αστικής αλλά και της μεσαίας και της εργατικής τάξης, είναι πράγματι «σκάνδαλο»; Εξηγούμαι. Ας δούμε τί σημαίνει σε μικροοικονομικό επίπεδο η πώληση ενός χρυσού διαβατηρίου.
Ο ενδιαφερόμενος κροίσος θα στείλει τους αντιπροσώπους του που θα καταλύσουν σε κάποιο υπερπολυτελές ξενοδοχείο και θα δειπνήσουν σε κάποιο τοπικό εστιατόριο πληρώνοντας λογαριασμό μαμούθ. Το επόμενο πρωί, θα συναντηθούν με τον επικεφαλής της δικηγορικής εταιρείας που θα αναλάβει την υπόθεσή του (στην Κύπρο πολλές δικηγορικές εταιρείες απασχολούν πολυπληθές προσωπικό σε σύγκριση με μια μέση επιχείρηση). Την υπόθεση θα τρέξουν οι μισθωτοί δικηγόροι που ενδεχομένως να επωφεληθούν και κάποιου bonus αν η υπόθεση είναι απαιτητική. Μέσω του δικηγορικού γραφείου, ο ενδιαφερόμενος θα βρει τον developer καθώς και το λογιστικό γραφείο που θα αναλάβει τα υπόλοιπα. Ο developer και ο αρχιλογιστής δίνουν ψωμί σε έναν διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό οικογενειών. Μιλάμε για μια στρατιά στελεχών και εργαζομένων που σε μόνιμη βάση το payroll τους μπορεί να καλύπτεται οικονομικά από δύο τρεις ανάλογες υποθέσεις της εταιρείας τον χρόνο. Και μία υπόθεση εργασίας: μπορεί τα ‘’κεφάλια’’ να προέρχονται από την προεδρική αυλή (αν και η περίπτωση του πρώην βουλευτή του ΑΚΕΛ, κ. Τζιοβάνη εισάγει μια κρίσιμη εξαίρεση). Ωστόσο ο υδραυλικός, ο ηλεκτρολόγος, ο χειριστής γερανού, ο ελαιοχρωματιστής, ο χτίστης, ο ψυκτικός σε μια μικροσκοπική χώρα όπως η ελεύθερη Κύπρος, σίγουρα δεν θα είναι αποκλειστικά οπαδοί του Αναστασιάδη. Συνεπώς στην άκρως κομματοκρατούμενη οικομική ζωή της Κύπρου, επιβάλλεται μια ψευδοαναπτυξιακή omerta που δεσμεύει οριζόντια όλα τα κόμματα. Ειδικά τα τρία που έχουν κυβερνήσει. Δεν είναι τυχαίο ότι τα μεγάλα κόμματα της αντιπολίτευσης (ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ) ξεσπάθωσαν εναντίον του Αναστασιάδη μόνο μετά την δημοσίευση του περιβόητου βίντεο του Al Jazeera. Άλλωστε η ‘’γραμμή παραγωγής’’ των διαβατηρίων υπάρχει από το 2008 εμπλέκοντας το σύνολο του ηγετικού πολιτικού προσωπικού της χώρας.
Ας αναλογιστούμε τώρα πώς ένα κύκλωμα σαν αυτό των διαβατηρίων χτίζει μια ολόκληρη κοινωνική συνείδηση. Διάφορες κοινωνικές τάξεις, επαγγελματίες από διάφορες οικονομικές κατηγορίες και μορφωτικά επίπεδα, πολίτες διαφορετικών κομματικών τοποθετήσεων επωφελούνται από την ίδια πηγή. Την πηγή αυτή συντηρεί ένας αρχιερέας της διαφθοράς και της διαπλοκής που τυχαίνει να είναι και Πρόεδρος. Ένας άνθρωπος που θα έπρεπε να έχει ελεγχθεί τουλάχιστον πολιτικά όχι τώρα, για τα διαβατήρια, τα Pandora Papers και όλα τα συμπαρομαρτούντα, αλλά από την εποχή που έθεσε υποψηφιότητα για αρχηγός κόμματος. Αν την θέση αυτή διεκδικούσε δικηγόρος της μαφίας και όχι δικηγόρος της ΕΟΚΑ Β’, όπως ο ίδιος, θα του επιτρεπόταν να κατέλθει με τέτοιες φιλοδοξίες στον πολιτικό στίβο; Και τελικά, ποιο είναι το μήνυμα που εκπέμπει η επιτυχία μιας τέτοιας περσόνας; ‘’Μπορείς να γίνεις σαν και μένα όποιος κι αν είσαι, ό,τι κι αν έχεις κάνει. Και που ’σαι. Δεν υπάρχει περίπτωση να τιμωρηθείς. Το πολύ να χρειαστεί να παραιτηθείς από κάποια θέση όταν ήδη θα έχεις χορτάσει ισχύ και χρήμα’’.
Στα πλαίσια της ομφαλοσκοπικής ανάλυσης των κυπριακών πραγμάτων στην οποία συνηθίζουμε να επιδιδόμαστε, ξεχνάμε ότι ο πολιτικός ανθρωπότυπος ‘’Αναστασιάδης’’ δεν αποτελεί κάποια διεθνή πρωτοτυπία. Ο Μπερλουσκόνι στην Ιταλία είχε ανοίξει τον δρόμο ήδη από την ανάληψη της πρώτης πρωθυπουργίας του το 1994. Ήδη πάμπλουτος και έχοντας συγκεντρώσει στα χέρια του την πλατιά πλειοψηφία των ΜΜΕ, ισχυροποιήθηκε ακόμα περισσότερο ταυτίζοντας την θέση του Πρωθυπουργού με αυτή του προέδρου επιχειρηματικών ομίλων. Όταν οι δημοκρατικοί Ιταλοί και μαζί τους όλος ο πλανήτης αναρωτιούνταν πώς γίνεται ο Μπερλουσκόνι να εκλέγεται και να επανεκλέγεται, σπάνια τέθηκε το ερώτημα τί είναι αυτό που γοητεύει τον μέσο Ιταλό στον επί δεκαετίες πρωθυπουργό του. Από τον Μπερλουσκόνι φτάσαμε αρκετά αργότερα στον Τραμπ, στον δισεκατομμυριούχο πρωθυπουργό της Τσεχίας Μπάμπις, στον Κυριάκο Μητσοτάκη και άλλους για τους οποίους οι συμπολίτες τους επίσης αναρωτιούνταν πώς είναι δυνατόν να κυβερνούν.
Αν και ο χώρος του παρόντος σημειώματος δεν επιτρέπει γενικά συμπεράσματα, ωστόσο αν κάτι μάθαμε τα τελευταία χρόνια είναι ότι η πρώτη έγνοια μιας διεφθαρμένης ηγεσίας είναι να αναγκάσει την κοινωνία να της μοιάσει. Αυτό είναι το πιο ακριβό…διαβατήριο για μια μακρά παραμονή στην εξουσία μιας χώρα που ουδέποτε συνήθισε την δημοκρατία της.
[1] Συνέντευξη διευθύντριας της ‘’Κ’’, Μαρίνας Οικονομίδου, στον Άστρα Fm (εκπομπή Νεόφυτου Νεοφύτου) στις 30.10.2021