Μετά από 12 χρόνια διάρρηξης των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, ο Πρόεδρος της
Τουρκίας πραγματοποίησε στις 14 Φεβρουαρίου 2024 επίσημη επίσκεψη στην Αίγυπτο και
συνάντησή του με τον Αιγύπτιο ομόλογο του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.
Η επίσκεψη σηματοδοτεί την επαναφορά των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δυο χώρων που είχε ουσιαστικά διακοπεί, σε υψηλό επίπεδο τουλάχιστον, όταν ο Στρατηγός αλ-Σίσι ηγήθηκε του στρατιωτικού κινήματος του 2013 κατά των Αδελφών Μουσουλμάνων που υποστηρίζονταν από την Τουρκία και ανήλθε στην εξουσία. Μόλις πέρυσι Τουρκία και Αίγυπτος διόρισαν πρεσβευτές, ενώ πρόσφατα η Τουρκία ανακοίνωσε την πώληση οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Αίγυπτο.
Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Αίγυπτο έχει σημαντικές προεκτάσεις πέραν του ίδιου του
γεγονότος που στην γεωπολιτική είναι σημαντικό από μόνο του, αφού τέτοιες επισκέψεις,
προφανώς καλά προγραμματισμένες από προηγουμένως, δείχνουν το στάδιο εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ των κρατών και τις προοπτικές ανάδειξης νέων διμερών σχέσεων σε διάφορους τομείς, όπως για παράδειγμα στον αμυντικό τομέα. Το χρονικό σημείο της επίσκεψης είναι, παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντικό λόγω της γεωπολιτικής συγκυρίας που πραγματοποιήθηκε, την στιγμή που το πολεμικό μέτωπο στην Ουκρανία παραμένει ανοικτό εδώ και δυο χρόνια και το μέτωπο στην Γάζα έχει επεκταθεί με προεκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Η γεωπολιτική βαρύτητα Αιγύπτου και Τουρκίας, ειδικά στον αραβικό / μουσουλμανικό κόσμο είναι ιδιαίτερα σημαντική και η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ τους που φυσικά παραμένει να αποδειχθεί εμπράκτως δυνατόν να δημιουργεί νέα γεωπολιτικά δεδομένα που πρέπει να αναλύονται διεξοδικώς. Επιπρόσθετα, υπάρχουν, προφανώς, ιδιαίτερα οικονομικά συμφέροντα που δυνατόν να εξυπηρετηθούν από την βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών.
Τέλος, υπάρχουν ζητήματα που αφορούν τόσο την Ελλάδα όσο και την Κύπρο, δεδομένης της στάσης της Τουρκίας σε διάφορα θέματα.
Φυσικά, υπάρχει μια εγγενής δυσκολία στην αναβίωση των σχέσεων μεταξύ των δυο μετά από πέραν μια δεκαετία, σαφώς επηρεαζόμενη από την ανατροπή του καθεστώτος του Μόρσι και των Αδελφών Μουσουλμάνων που αποτελούσαν κατά την περίοδο διακυβέρνησής τους
σταθεροί σύμμαχοι της Τουρκίας. Είναι γεγονός, όμως, ότι η προσπάθεια επαναπροσέγγισης
Αιγύπτου – Τουρκίας ξεκίνησε εδώ και τρία τουλάχιστον χρόνια, με αποκορύφωμα την
αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων σε επίπεδο πρεσβειών τον Ιούλιο του 2023 αλλά και τις απευθείας συνομιλίες Ερντογάν – αλ-Σίσι στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των G20 στην Ινδία τον Σεπτέμβριο του 2023. Παράλληλα, η ούτω καλούμενη ‘διπλωματία των
καταστροφών’ επιλειτούργησε υποστηρικτικά προς την εξομάλυνση των σχέσεων, όπως είχε
συμβεί επίσης στην περίπτωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, μετά τον καταστροφικό σεισμό της 9 ης Φεβρουαρίου 2023 και την επίσκεψη του Αιγύπτιου Υπουργού Εξωτερικών στην Μερσίνα και την ανταπόδοση αυτής από τον Τούρκο ομόλογό του τον Μάρτιο του 2023 στο Κάιρο.
Η προσπάθεια επαναπροσέγγισης ήταν αργή αλλά ενδεικτική των μεταβαλλόμενων
γεωπολιτικών συνθηκών στην Μέση Ανατολή και Αφρική και τα παιχνίδια ηγεμονίας που
διαδραματίζονται, με την Τουρκία και Αίγυπτο να έχουν, λόγω της γεωπολιτικής τους
βαρύτητας, λόγο και ρόλο ή τουλάχιστον να επιθυμούν να έχουν βαρύνοντα λόγο και ρόλο,
γεγονός που τους οδηγεί σε επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής τους και της συνεργασίας τους.
Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρέθηκε, για προφανείς λόγους, η κατάσταση στη Γάζα, αφού ο πόλεμος διανύει τον πέμπτο μήνα από τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ και την στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ, με την κατά μέτωπον επίθεση στη Ράφα να βρίσκεται προ των πυλών, την ίδια στιγμή που παραμένουν ανοικτά ζητήματα στη Λιβύη, το Σουδάν και την ευρύτερη περιοχή της Αφρικής – ζητήματα που βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα των δυο ηγετών, δεδομένης της επιθυμίας της Τουρκίας να αναπτύξει ναυτική στρατιωτική βάση στο Σουδάν, κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα που ενδεχομένως να συγκρούεται με τον ρόλο της Αιγύπτου στην περιοχή, της επέκτασης της ηγεμονίας της Τουρκίας στη Σομαλία στην οποία βρίσκεται η μεγαλύτερη στρατιωτική βάση της Τουρκίας στο εξωτερικό και η απειλή της Αιθιοπίας στην Σομαλία, για την οποία τα συμφέροντα Αιγύπτου και Τουρκίας συγκλίνουν.
Το γεγονός ότι συζητήθηκαν, επίσης, θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο δεν πρέπει να εκφεύγει της προσοχής μας.
Του Δρ. Αντωνη Στυλιανου – Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.