Γράφει: Θανάσης Οικονόμου – καθηγητής της Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και ερευνητής στη NASA
Είναι με μεγάλη χαρά που βρίσκομαι στην Κύπρο ξανά. Είμαι εδώ προσκεκλημένος για τα εγκαίνια του Πλανητάριου Κύπρου Ταμασού και Ορεινής. Επιτέλους η Κύπρος αποκτά ένα υπερσύγχρονο Πλανητάριο εφάμιλλο των καλύτερων στην Ευρώπη. Είναι ένα εντυπωσιακό έργο σχεδιασμένο με τόλμη και φαντασία ικανό να ψυχαγωγήσει και να εκπαιδεύσει μικρούς και μεγάλους, ντόπιους και ξένους. Πραγματικά το Πλανητάριο Κύπρου, είναι ένα υπερσύγχρονο κόσμημα για την Κυπριακή Δημοκρατία. Και όλο αυτό το επίτευγμα οφείλεται στις άοκνες προσπάθειες του ρωσοκύπριου επιχειρηματία Βιατισλάβ Ζαρέγκοφ και του πρωτοπόρου Μητροπολίτη Ταμασού και Ορεινής Ησαία.
Στρατηγικός εταίρος του Πλανητάριου Κύπρου είναι το Interestellar Institute υπό την διεύθυνση του Αχιλλέα Κεντώνη. Το Interestellar Institute ανέλαβε την εκπαιδευτική, επιστημονική και πολιτιστική δράση του Πλανητάριου Κύπρου υπογράφοντας μνημόνια συνεργασίας με όλα τα Πανεπιστήμια της Κύπρου καθώς και με άλλους επιστημονικούς φορείς στην Κύπρο και το εξωτερικό.
Η κατασκευή του μεγάλου Πλανητάριου Κύπρου δίπλα στην αξιοθαύμαστη εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στη Λευκωσία κάτω από την αιγίδα του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ταμασσού και Ορεινής Ησαΐα – ένα άλλο δώρο στον Κυπριακό λαό της Κύπρου που χρηματοδοτήθηκε από τον κ. Βγιάτσεσλαβ Ζαρeνκόβ.
Επιπλέον, έξω από το Πλανητάριο έχει εγκατασταθεί και ένα υπερσύγχρονο Αστεροσκοπείο με τηλεσκόπιο των 16 ιντσών για την νυχτερινή παρατήρηση και ηλιοσκόπιο για παρατήρηση των ηλιακών εκρήξεων του ηλίου που θα είναι προσβάσιμα για το κοινό που θα επισκέπτεται το Πλανητάριο.
Σύμφωνα με τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη , «με αυτό το πλανητάριο, οδηγούμαστε στην αποκωδικοποίηση της Σοφίας του Θεού, μέσα από το μεγαλείο του σύμπαντος». Αυτό είναι πραγματικά ένα πρωτότυπο που παρόμοιο δεν υπάρχει αλλού στον κόσμο.
Η δεκαετία που πέρασε
Αν και οπαδοί της αστρονομίας υπήρχαν στην Κύπρο, όπως και σε όλον τον κόσμο από ανέκαθεν, η αστρονομία στην Κύπρο εξελίχθηκε ραγδαία στα τελευταία 10 χρόνια. Τα εύσημα ανήκουν στον κ. Γιώργο Τζίβα, ένα πραγματικό λάτρη της αστρονομίας και της έρευνας του διαστήματος που μαγεύτηκε από τις επιτυχίες της ΝΑΣΑ και άλλων διαστημικών υπηρεσιών στην εξερεύνηση του διαστήματος στα τελευταία 60 χρόνια και σαν δημοσιογράφος εκμεταλλεύτηκε την ειδικότητά του στην διάδοση της γνώσης στην αστρονομία και το διάστημα στο ευρύ κοινό.
Το σπούτνικ, ο Γκαγκάριν, οι αποστολές Apollo στη Σελήνη της ΝΑΣΑ και κάθε άλλο που σχετίζεται με το διάστημα τον γοήτευσαν. Ο ίδιος διατηρούσε τότε το Science Caffe στη Λευκωσία – ένα κέντρο γεμάτο από αστρονομικά δείγματα που σκοπός του ήταν να ελκύσει την προσοχή των παιδιών μικρής και μεγάλης ηλικίας να αγαπήσουν την αστρονομία. Εκεί ίδρυσε και το Αστεροσχολείο που για πολλά χρόνια δίδαξε και διδάσκει στα μικρά παιδιά και στους μεγάλους αστρονομία και διάστημα.
Το 2015 εκμεταλλεύτηκε την παρουσία μου στην Κύπρο και έβαλε και εμένα στο παιχνίδι για την επιλογή και την κατασκευή ενός μεγάλου αστεροσκοπείου στον Τρόοδος στη Κύπρου. Επισκεφτήκαμε την περιοχή Τρόοδος και επιλέξαμε τα Αγρίδια ως τη θέση που θα κατασκευασθεί το Αστεροσκοπείο Τρόοδος. Τον επόμενο χρόνο μαζί του και μαζί με εκπροσώπους της αναπτυξιακής Αγριδιών επισκεφτήκαμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κύπρου για να του εξηγήσουμε τα οφέλη αυτού του έργου για την Κύπρο και να του ζητήσουμε τη βοήθειά του στην κατασκευή του Αστεροσκοπείου. Ο τότε Πρόεδρος Αναστασιάδης από την αρχή αυτής της ιδέας για το αστεροσκοπείο, το υποστήριξε, ηθικά και οικονομικά, το έθεσε κάτω από την αιγίδα του και μας βοήθησε να ξεπεράσουμε πολλά εμπόδια. Πρόσφατα το Υπουργικό Συμβούλιο της Κύπρου με απόφασή του ανακήρυξε το έργο αυτό σε Εθνικό Αστεροσκοπείο Τρόοδους. Απόφαση που ανοίγει τεράστιους ορίζοντες για τη δράση του.
Μας πήρε λίγο καιρό λόγω της πανδημίας να ξεκινήσει η κατασκευή αυτού του έργου, αλλά με μεγάλη χαρά σας πληροφορώ πως το έργο αυτό τελικά ολοκληρώθηκε φέτος και σύντομα θα έχουμε και τα εγκαίνιά του. Και εδώ πρέπει να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που συνέβαλαν στην κατασκευή του Αστεροσκοπείου Τρόοδους ,τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Αγριδιών Ανδρέα Ευγενίου, όπως και την προηγούμενη Πρόεδρο της Αναπτυξιακής Τροόδους, την Κλέλια Βασιλείου και τον Διευθυντή της κ. Σάββα Μαλιώτη, καθώς και το Δημήτρη Τσάμπουρα, τον Αγάπιο Ηλία και Στέλιο Τρύφων από το 1010-Αστεροσκοπείο για τις συμβουλές τους στον αστρονομικό εξοπλισμό.
Το σχεδιασμό του έργου ανέλαβε με επιτυχία το αρχιτεκτονικό γραφείο Τσολάκη αποδίδοντας έναν τολμηρό και ελκυστικό σχέδιο.
Τον ίδιο χρόνο με πρωτοβουλία μιας μαθήτριας Λυκείου, της Στέφανης Πετροπούλου, με επιστολή της στον Πρόεδρο Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη ήταν και η αιτία να εφαρμοστεί και στην Κύπρο η Διεθνής μέρα Παγκόσμιας Αστρονομίας που γιορτάζεται κάθε χρόνο στο Προεδρικό Μέγαρο κάτω από την αιγίδα του Προέδρου Δημοκρατίας. Ελπίζω αυτό να συνεχίσει και με την Προεδρία του νέου Προέδρου Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη.
Στην Κύπρο σήμερα υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ερασιτεχνών αστρονόμων οι οποίοι αν και όχι τόσο καλά οργανωμένοι όπως στην Ελλάδα, είναι εντούτοις ενεργοί και κάνουν παρατηρήσεις και αστροφωτογραφία ουρανίων σωμάτων.
Το 1010-Αστεροσκοπείο έπαιξε και παίζει έναν πολύ σοβαρό ρόλο στην διάδοση της αστρονομίας στην Κύπρο. Τα μέλη του, Αγάπιος Ηλία και Στέλιος Τρύφων έχουν κατασκευάσει ένα επιπλέον αστεροσκοπείο στην περιοχή Προδρόμου και κάνουν σοβαρές παρατηρήσεις από εκεί από τους ίδιους και από αστρονόμους της ΕΣΑ. Η τοποθεσία του εκεί είναι μια άριστη τοποθεσία με σχεδόν μηδενική φωτορύπανση.
Ένα άλλο σημαντικό ίδρυμα για την διάδοση της αστρονομίας στην Κύπρο είναι επίσης το Κίτιον Πλανητάριο και Αστεροσκοπείο στα περίχωρα της Λάρνακας, με επικεφαλής το Γιώργο Τρουλιά, το οποίο πραγματοποιεί εκδηλώσεις για όλες τις ηλικίες και έχει μεγάλη εσωτερική και διεθνή δραστηριότητα από το 2008.
Σκοπός μας είναι να προκύψει μια καλύτερη οργάνωση όλων αυτών των ερασιτεχνών αστρονόμων και αστρονομικών ιδρυμάτων για να έχουν μια καλύτερη απόδοση προς όφελος όλου του κοινού της Κύπρου. Γι αυτό πέρσι ιδρύθηκε στην Κύπρο μετά από πολλές συναντήσεις και προσπάθειες η Ένωση Αστρονομίας και Διαστήματος «ΩΡΙΩΝ» στην οποία συμμετέχει σχεδόν το 90% των φορέων και κινήσεων που ασχολούνται με την αστρονομία και το Διάστημα στο νησί.
Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι στην Ελλάδα είναι πολύ καλά οργανωμένοι και σε κάθε δυο χρόνια κάνουν δυο εκδηλώσεις – μια Πανελλήνια Εξόρμηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και ένα Πανελλήνιο Συνέδριο Ερασιτεχνικής Αστρονομίας. Για να έρθουν πιο κοντά οι Κύπριοι ερασιτέχνες αστρονόμοι με τους Έλληνες συναδέλφους τους θα συνιστούσα ένα από αυτά τα Πανελλήνια Συνέδρια Ερασιτεχνικής Αστρονομίας να γίνει στην Κύπρο με συμμετοχή των Ελληνικών Συλλόγων. Σε αυτή την προσπάθεια, αν η ιδέα μου θα γίνει δεκτή, εγώ θα μπορούσα να βοηθήσω στην οργάνωση μιας τέτοιας εκδήλωσης, λόγω των καλών μου σχέσεων και με τις δυο πλευρές.
Αστροτουρισμός στην Κύπρο
Ένα άλλο έργο που έχει να κάνει με την εξέλιξη της αστρονομίας στην Κύπρο είναι αυτό που το ονομάσαμε – Astrotourism in Cyprus. Είναι ένα Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που έχει αρχίσει το 2020 από την εταιρία Top Kinisis που σκοπός του είναι να προωθήσει τον αστροτουρισμό στην Κύπρο μέσω της αστρονομίας για να προσεγγίσει υψηλής ποιότητας τουριστών στην Κύπρο. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος γίνονται αστροβραδιές, δημιουργούνται astrocamps όπου γίνονται παρατηρήσεις των ουράνιων σωμάτων και ερμηνεύονται φαινόμενα από τις διαστημικές αποστολές.
Η Κύπρος έχει έναν εξαιρετικό έναστρο ουρανό με τουλάχιστον 250 μέρες ηλιοφάνειας και καθαρούς ουρανούς τη νύχτα, πολλές τοποθεσίες με ελάχιστη φωτορρύπανση και με καλή πρόσβαση και πρέπει αυτό το γεγονός να το εκμεταλλευτεί. Έχουν υποβάλει στο Διεθνή Οργανισμό Προστασίας Σκοτεινών Ουρανών για πιστοποίηση διάφορες περιοχές της Κύπρου. Για να διατηρηθεί αυτή η ελάχιστη φωτορύπανση και στο απώτερο μέλλον, γίνονται διαπραγματεύσεις με πολιτικούς μηχανικούς και εργολάβους για τη σωστή χρήση του εξωτερικού φωτισμού και για την κατάλληλη επιλογή λάμπων με την πιο ελάχιστη επιρροή στη φωτορρύπανση. Σε αυτήν την προσπάθεια πρέπει οπωσδήποτε να εμπλακούν και οι τοπικές αυτοδιοικήσεις για να νομιμοποιήσουν πραχτικές ελάχιστης φωτορύπανσης.
Η Κύπρος έχει επίσης μια εξαιρετική γεωγραφική θέση όπου στην άμεση γειτονιά της δεν υπάρχουν άλλες αστρονομικές εγκαταστάσεις και θα μπορούσα να γίνει ένα κέντρο παρατηρήσεων του διαστήματος από τη θέση της. Ήδη η ΕΣΑ έχει επιλέξει το αστεροσκοπείο Πρόδρομου να εγκαταστήσει εκεί δικό της τηλεσκόπιο για διαστημικές παρατηρήσεις.
Τώρα που με το καλό κατασκευάστηκαν και τα δυο αυτά έργα, οι εγκαταστάσεις του Αστεροσκοπείου Τρόοδος και του Πλανητάριου Λευκωσίας θα είναι γενικώς επισκέψιμες στο πλαίσιο εκπαιδευτικών επισκέψεων από μαθητές και καθηγητές τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και για το απλό κοινό. Στο πλαίσιο αυτό θα πραγματοποιούνται επισκέψεις, θα γίνονται σεμινάρια και παρατηρήσεις του έναστρου ουρανού και άλλες εκδηλώσεις όπου θα πληροφορούνται νεαροί και μεγάλοι για κάθε τι που θα συμβαίνει στο διάστημα.
Εδώ και πολύ καιρό γίνεται και μια άλλη σοβαρή προσπάθεια που περιλαμβάνει το Υπουργείο Παιδείας και τα Πανεπιστήμια Κύπρου να βρεθεί κάποιος τρόπος που το μάθημα αστρονομίας να διδάσκεται στα πανεπιστήμια της Κύπρου. Η αστρονομία είναι η επιστήμη που προωθεί τη γνώση και την περιέργεια όλων, μικρών και μεγάλων, για το τι υπάρχει εκεί πάνω στο σύμπαν και μαγεύει την ψυχή των νεαρών παιδιών και τους εμπνέει να αγαπήσουν την επιστήμη και να γίνουν οι μελλοντικοί επιστήμονες και οι στυλοβάτες της χώρας στο μέλλον. Πηγή Tzivasat