Καθώς πλησιάζει το τέλος του 2023, νέες εστίες έντασης αναδύονται σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ η πολιτική κρίση και οι εχθροπραξίες πλέον μετεξελίσσονται σε μια ανθρωπιστική κρίση. Και στα Βαλκάνια, στο Κοσσυφοπέδιο επικρατεί μεγάλη ένταση ύστερα από μια σύντομη «ανάπαυλα». Αυτές οι εξελίξεις απασχόλησαν την προηγούμενη εβδομάδα το διεθνή Τύπο.
Η αμερικανική δεξαμενή σκέψης The Atlantic Council εστίασε στις διεθνείς επιπτώσεις της προσωρινής παραίτησης του γερουσιαστή Robert Menendez εν μέσω ενός σκανδάλου δωροδοκίας. Η Times του Λονδίνου εξέτασε την άνοδο του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) και τις επιπτώσεις της για τη Δύση. Ο ισπανικός και γαλλικός Τύπος ασχολήθηκαν με τις εξελίξεις στην Σλοβακία και στο Καραμπάχ. Η δε, σερβική εφημερίδα Politika εστίασε στο αδιέξοδο της γραμμής του Βελιγραδίου στο ζήτημα του Κοσόβου.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο ασιατικός Τύπος εξακολούθησε να ασχολείται με την ένταση που επικρατεί στις σχέσεις του Πεκίνου με τους γείτονες του, ενώ ο κινεζικός Τύπος ασχολήθηκε με το μέλλον της κινεζικής οικονομίας.
Τέλος, ο ρωσικός και ουκρανικός Τύπος, σε σχετικές αναλύσεις, ταξίδεψαν στο χρόνο τρεις δεκαετίες για να αναζητήσουν τις ρίζες των προβλημάτων και πραγματικοτήτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα στην ευρύτερη περιοχή.
Καραμπάχ και Κοσσυφοπέδιο νέες εστίες προβληματισμού
Μια ανάλυση του Grady Wilson για την αμερικανική δεξαμενή σκέψης The Atlantic Council, η οποία ήταν δημοσιευμένη στις 4 Οκτωβρίου με τον τίτλο «Πώς το σκάνδαλο Μενέντεζ θα μπορούσε να καταλήξει στο να πάρει η Τουρκία F-16 και η Σουηδία να μπει στο NATΟ», ξετυλίγει το κουβάρι μιας κομβικής στιγμής στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, η οποία επισπεύσθηκε από την προσωρινή παραίτηση του γερουσιαστή Robert Menendez εν μέσω ενός σκανδάλου δωροδοκίας. Ο Αμερικανός νομοθέτης, αυστηρός επικριτής της Τουρκίας και εμπόδιο στην προσπάθειά της να αποκτήσει αεροσκάφη F-16, θεωρήθηκε από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως εμπόδιο. Η αποχώρησή του θεωρείται από τον Ερντογάν ως σημαντικό πλεονέκτημα. Η σθεναρή στάση του γερουσιαστή συνδέθηκε εμμέσως με τον ρόλο της Τουρκίας στην καθυστέρηση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ένα σύνθετο γεωπολιτικό ζήτημα που προσελκύει διακομματική προσοχή στις ΗΠΑ. Με την απουσία του Menendez από την Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, η αναμενόμενη άμβλυνση της αμερικανικής στάσης είναι αισθητή. Η αφήγηση, όπως την απεικονίζει ο Wilson, τονίζει μια κρίσιμη συγκυρία όπου η διπλωματική φινέτσα είναι υψίστης σημασίας. Το ενδεχόμενο μιας ευρύτερης ρήξης στις αμυντικές σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και η ανάγκη για στρατηγική και διακριτική εμπλοκή διαφαίνονται ξεκάθαρα. Το σενάριο που εκτυλίσσεται υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για επιδέξια διπλωματία, στρατηγική δέσμευση και αρμονική ενορχήστρωση των διεθνών σχέσεων με σκοπό την αντιμετώπιση, επίλυση και δυνητική αξιοποίηση αυτών των εξελίξεων για την ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας.
Στο άρθρο με τίτλο «Γιατί το να αγκαλιάζουμε τον Σαουδάραβα διάδοχο έχει νόημα» του Roger Boyes, που δημοσιεύθηκε στις 4 Οκτωβρίου στους Times του Λονδίνου, ο συγγραφέας εξετάζει την άνοδο του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) και τις επιπτώσεις της για τη Δύση. Καθώς η υγεία του βασιλιά Σαλμάν εξασθενεί, η άνοδος του MbS, που κάποτε θεωρούνταν παρίας μετά τη δολοφονία Κασόγκι, αναδεικνύεται τώρα σε ουσιαστικό άξονα για την κυβέρνηση Μπάιντεν. Η προτεινόμενη στρατηγική της «μεγάλης διαπραγμάτευσης» υπογραμμίζεται από την επείγουσα ανάγκη εξισορρόπησης των πυρηνικών φιλοδοξιών και της επεκτεινόμενης επιρροής του Ιράν. Οι τρέχουσες διπλωματικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης με το Ιράν θεωρούνται προσωρινές και ανεπαρκείς. Η λύση, σύμφωνα με τον Boyes, θα μπορούσε να έγκειται στον εναγκαλισμό του MbS και στην ενσωμάτωση της Σαουδικής Αραβίας στις συμφωνίες του Αβραάμ, μια κίνηση που θα εξαρτηθεί από την παροχή ρητών εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ προς το βασίλειο. Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι αυτή η στρατηγική ευθυγράμμιση, αν και πολύπλοκη, μπορεί δυνητικά να επιλύσει τις περιφερειακές ανησυχίες για την ασφάλεια χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια των ΗΠΑ ή του Ισραήλ. Η γεωπολιτική αναπροσαρμογή περιλαμβάνει την επαναβεβαίωση της εμπλοκής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, εν μέσω ανησυχιών ότι η Κίνα αναμένεται καλύψει κάθε πιθανό κενό.
Ένα κύριο άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 3 Οκτωβρίου στην ισπανική εφημερίδα El Pais με τίτλο «Ο Πούτιν προωθεί ένα πιόνι στη Σλοβακία» εξετάζει τις επιπτώσεις της εκλογικής νίκης του φιλορώσου υποψηφίου Ρόμπερτ Φίκο στη Σλοβακία. Ο Φίκο, ηγέτης του εθνικολαϊκιστικού κόμματος Smer-SD, εξασφάλισε το 22,9% των ψήφων και 42 από τις 150 έδρες στο κατακερματισμένο Κοινοβούλιο της Σλοβακίας. Η εκστρατεία του Φίκο επικεντρώθηκε στον τερματισμό της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, αν και την ίδια στιγμή εξέφρασε ενδιαφέρον να συμμετέχει στην ανοικοδόμησή της. Η νίκη του ευθυγραμμίζεται με τα αυξανόμενα αντι-ουκρανικά αισθήματα που παρατηρούνται στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών και στην Πολωνία, υποδηλώνοντας την ενίσχυση της αντίστασης κατά των Βρυξελλών και της δέσμευσης της ΕΕ στην Ουκρανία. Η ΕΕ αντιμετωπίζει την πρόκληση ενός ενισχυμένου λαϊκιστικού μετώπου, με παράδειγμα όχι μόνο τη Σλοβακία αλλά και την Πολωνία και την Ουγγαρία. Το άρθρο υπογραμμίζει τις απτές πολιτικές νίκες που εξασφαλίζει ο Βλαντιμίρ Πούτιν, όχι στο εσωτερικό της Ρωσίας, αλλά σε άλλες χώρες και την ενίσχυση της επιρροής της Ρωσίας στην περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης η οποία περιπλέκει τη στάση της ΕΕ στην Ουκρανία.
Ένα ρεπορτάζ του France 24 που δημοσιεύθηκε στις 4 Οκτωβρίου, με τίτλο «Συνεχίζονται οι πυροβολισμοί στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ των δυνάμεων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν» περιγράφει λεπτομερώς τη συνεχιζόμενη ένταση στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ακόμη και μετά την παράδοση των Αρμενίων αυτονομιστών η οποία ακολούθησε την επίθεση αστραπή εκ μέρους του Αζερμπαϊτζάν, τα πυρά ελεύθερων σκοπευτών στοχεύουν κοινές περιπολίες Ρώσων και Αζερμπαϊτζανών στην περιοχή. Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας επιβεβαίωσε την επίθεση, αν και δεν αναφέρθηκαν θύματα. Το περιστατικό αυτό υπογραμμίζει την αστάθεια της περιοχής, η οποία επιβεβαιώθηκε και από τον θάνατο ενός Αρμένιου στρατιωτικού στα κοινά σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν. Η πόλη του Στεπανακέρτ στέκει απόκοσμα σιωπηλή και έρημη, με πάνω από 100.000 εθνοτικούς Αρμένιους να έχουν φύγει, φοβούμενοι την εθνοκάθαρση. Τα κτίρια είναι άδεια, πολλά από αυτά παρουσιάζουν σημάδια βιαστικής αναχώρησης ή λεηλασίας. Η αυτονομιστική κυβέρνηση έχει συμφωνήσει να αφοπλιστεί και να επανενταχθεί στο Αζερμπαϊτζάν μετά από τρεις δεκαετίες αρμενικού ελέγχου, παρά το ότι το Ερεβάν εξακολουθεί να κατηγορεί το Μπακού ότι επιχειρεί “εθνοκάθαρση”. Το Αζερμπαϊτζάν από την μεριά του ενθαρρύνει τον αρμενικό πληθυσμό να παραμείνει και να “επανενταχθεί”, προσφέροντας την εγγύηση ότι θα προστατεύσει τα δικαιώματά του. Το Αζερμπαϊτζάν διεξάγει επί του παρόντος συνομιλίες “επανένταξης” με τους αυτονομιστές ηγέτες, ενώ παράλληλα διεξάγει ποινικές έρευνες για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από αυτονομιστές αξιωματούχους.
Σε άρθρο του Bosko Jakšić με τίτλο «Το διπλωματικό πλεονέκτημα του Βελιγραδίου έλιωσε», που ήταν δημοσιευμένο στη σερβική εφημερίδα Politika στις 5 Οκτωβρίου, ο συγγραφέας διερευνά τις επιπτώσεις της πρόσφατης σύγκρουσης στο Κοσσυφοπέδιο και τις επιπτώσεις της στη διπλωματία της Σερβίας. Ο Jakšić εξετάζει τους ισχυρισμούς του Σέρβου προέδρου Aleksandar Vučić στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ότι η Δύση παραβίασε το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζοντας την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, μια κίνηση που ο ίδιος χαρακτήρισε ως βάναυση καταπάτηση του Χάρτη του ΟΗΕ. Ο συγγραφέας, ωστόσο, είναι επιφυλακτικός για το κατά πόσο οι εκκλήσεις του Vučić θα επιφέρουν οποιαδήποτε αλλαγή, ενώ επικαλείται την αρχή ότι τα ισχυρά έθνη, ιδίως η Δύση, δεν ανταποκρίνονται συνήθως σε τέτοιου είδους επικρίσεις. Η κλιμάκωση της βίας, και οι συγκρούσεις των δυνάμεων της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου οι οποίες έχει προκαλέσει θύματα και από τις δύο πλευρές καταλήγουν στη διάβρωση του διπλωματικού κύρους του Βελιγραδίου. Ο θάνατος ενός αστυνομικού του Κοσσυφοπεδίου και οι δυτικές καταδίκες που ακολούθησαν αξιοποιήθηκαν από την Πρίστινα για να επιβάλει τη θέση της. Ο Jakšić υποστηρίζει ότι το προηγούμενο διπλωματικό πλεονέκτημα του Βελιγραδίου, το οποίο ενισχύθηκε από την άρνηση της Πρίστινα να σχηματίσει την Ένωση Σερβικών Δήμων, έχει πλέον εξατμιστεί. Επιπλέον, ο Jakšić αξιολογεί την περυσινή απόφαση απόσυρσης των Σέρβων από τους θεσμούς του Κοσσυφοπεδίου, συμπεριλαμβανομένων των Δυνάμεων Ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου, ως έναν λανθασμένο υπολογισμό που έχει πλέον κοστίσει πολιτικά και διπλωματικά στο Βελιγράδι.
Ο ασιατικός Τύπος
Σε ένα άρθρο του Gabriel Dominguez, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Japan Times και το οποίο ήταν αναρτημένο στις 5 Οκτωβρίου, με τίτλο «Καθώς αυξάνονται οι φόβοι εισβολής, η Κίνα βελτιώνει τη στρατηγική αποκλεισμού της Ταϊβάν», εξετάζεται διεξοδικά η αυξανόμενη στρατιωτική ένταση μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν. Οι πολλαπλασιαζόμενες στρατιωτικές ασκήσεις της Κίνας γύρω από την Ταϊβάν, οι οποίες αξιοποιούν την πρόοδο του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) στη στρατιωτική τεχνολογία, αντικατοπτρίζουν όχι μια στρατηγική εισβολής, αλλά επιβολής αποκλεισμού. Οι αναπτύξεις μεγάλου βεληνεκούς και τα συστήματα αεράμυνας του PLA θεωρούνται ικανά να δημιουργήσουν μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, που θα απομονώνει ουσιαστικά την Ταϊβάν. Οι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον και οι εμπειρογνώμονες σε θέματα άμυνας, ωστόσο, είναι διχασμένοι ως προς την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου αποκλεισμού. Ενώ η εγγύτητα παρέχει στην Κίνα πλεονέκτημα, οι ΗΠΑ πιθανόν να μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την εν λόγω στρατηγική, δεδομένου ότι έχουν αρκετό χρόνο για να κινητοποιήσουν τις δυνάμεις τους. Ένας αποκλεισμός δίνει επίσης στην Ταϊβάν την επιλογή διασφάλισης της παράδοσης κρίσιμων πόρων μέσω διεθνούς υποστήριξης. Η ικανότητα της PLA να αποτρέψει τον ανεφοδιασμό κατά τη διάρκεια μιας παρατεταμένης σύγκρουσης είναι επίσης, συζητήσιμη. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ και των συμμάχων θα μπορούσαν να διαλύσουν το ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας της Κίνας.
Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 4 Οκτωβρίου στην εφημερίδα South China Morning Post με τίτλο «Το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι η Κίνα κινδυνεύει αν οι αγορές εμπορευμάτων κατακερματιστούν περαιτέρω» υπογραμμίζει μια προειδοποίηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) σχετικά με τις πιθανές οικονομικές επιπτώσεις στην Κίνα λόγω του αυξανόμενου κατακερματισμού στην παγκόσμια αγορά εμπορευμάτων. Αυτός ο κατακερματισμός, που επιδεινώνεται από γεωπολιτικές συγκρούσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, θα μπορούσε να επηρεάσει δυσανάλογα την Κίνα, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές διαφόρων εμπορευμάτων. Οι επικείμενες Παγκόσμιες Οικονομικές Προβλέψεις του ΔΝΤ αποκαλύπτουν την ευπάθεια του συστήματος συγκέντρωσης της παραγωγής βασικών εμπορευμάτων το οποίο δύσκολα μπορεί να μεταφερθεί ή να υποκατασταθεί σε περιόδους γεωπολιτικού κατακερματισμού. Επίσης, παρουσιάζουν ένα υποθετικό σενάριο όπου ο κόσμος χωρίζεται σε δύο μεγάλα εμπορικά μπλοκ. Η Κίνα, ομαδοποιημένη με τη Ρωσία και άλλα έθνη, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της εκτίναξης των τιμών για κρίσιμα ορυκτά της πράσινης μετάβασης, όπως το κοβάλτιο, το λίθιο, ο χαλκός και το νικέλιο. Μια τέτοια διαίρεση θα μπορούσε να αποτρέψει τις παγκόσμιες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα ηλεκτρικά οχήματα, παρεμποδίζοντας την πράσινη μετάβαση. Επιπλέον, το ΔΝΤ προειδοποιεί για πιθανά ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας.
Ο ρωσικός και ουκρανικός Τύπος
Στο άρθρο με τίτλο «Η Ρωσία θα μπορούσε να γίνει Ουκρανία» που δημοσιεύθηκε στις 5 Οκτωβρίου από το Ria Novosti, η συγγραφέας Victoria Nikiforova αναβιώνει τη στοιχειωμένη ανάμνηση του Οκτωβρίου του 1993, όταν η Ρωσία βρισκόταν στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου. Με αφορμή την 30ή επέτειο της «Επιστολής των Σαράντα Δύο», υπογραμμίζει το διαβόητο αίτημα της σοβιετικής διανόησης για καταστολή και διάλυση του κοινοβουλίου, ζωγραφίζοντας μια ζωντανή εικόνα ενός έθνους παγιδευμένου σε εσωτερική σύγκρουση. Η Nikiforova αντιπαραβάλλει τα οδυνηρά γεγονότα με την απροσδόκητη στάση της σοβιετικής διανόησης, η οποία κάποτε ήταν η φωνή του λαού, αλλά τώρα υποστηρίζει την καταστολή. Η συγγραφέας υπογραμμίζει τη διχοτομία μιας χώρας όπου χιλιάδες άνθρωποι, μη συνηθισμένοι σε βίαια αντίποινα, συσπειρώθηκαν ενάντια στην οικονομική καταστροφή και η διανόηση, ως παραδοσιακός διαμεσολαβητής, επέλεξε την εξουσία έναντι του λαού. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε ένα σημαντικό ρήγμα με τη διανόηση να προδίδει τις μάζες που κάποτε υπερασπιζόταν. Παρομοίως σήμερα, ο ρόλος των ειδικών δυνάμεων Alpha αναδεικνύεται ως κομβικός καθώς η άρνησή τους να βομβαρδίσουν τον Λευκό Οίκο και οι ειρηνευτικές τους προσπάθειες αναδεικνύονται ως μια σωτήρια εν μέσω της εθνικής κρίσης που παραλίγο να βυθίσει τη Ρωσία σε μια ατέρμονη εμφύλια διαμάχη η οποία θυμίζει την τύχη της Ουκρανίας.
Σε ένα άρθρο με τίτλο «Ο Πούτιν είναι μόνο ένα σύμπτωμα. Ποιος είναι τότε ο ιός;» που έγραψε ο Serhii Gromenko και δημοσιεύτηκε στις 3 Οκτωβρίου στην ουκρανική εφημερίδα Gazeta, ο συγγραφέας εμβαθύνει στις ρίζες της αυταρχικής στροφής της Ρωσίας. Ο αρθρογράφος υποστηρίζει ότι η απαρχή του αυταρχισμού στη Ρωσία είναι βαθιά ριζωμένη στην ιστορία της χώρας πολύ πριν από την εποχή του Πούτιν. Υποστηρίζει ότι ο Πούτιν δεν είναι η αιτία, αλλά το αποτέλεσμα μιας εγγενούς κλίσης προς την αυταρχική διακυβέρνηση, που γεννήθηκε και καλλιεργήθηκε από τον ρωσικό πληθυσμό. Ο αρθρογράφος εντοπίζει την αυταρχική γενεαλογία πίσω στη προεδρία του Μπόρις Γέλτσιν. Ο Γέλτσιν, αρχικά μια λαϊκή φιγούρα που αναδείχθηκε νικητής απέναντι στο σύστημα, μεταμορφώθηκε σε έναν “άστεγο μονάρχη” μετά το 1993, μετά την επίθεση των προεδρικών δυνάμεων στο κοινοβούλιο της αντιπολίτευσης. Αυτή η μετάβαση σηματοδότησε την ξεκάθαρη μετατόπιση της Ρωσίας από τη δημοκρατική πορεία. Η επαναδιατύπωση του Συντάγματος από τον Γέλτσιν και οι χειραγωγούμενες προεδρικές εκλογές του 1996 αποτέλεσαν την επιτομή της συγχώνευσης εξουσίας και κεφαλαίου, δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για τον αυταρχισμό. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι ενέργειες του Γέλτσιν και η συναίνεση της κοινωνίας καταδίκασαν ουσιαστικά τη Ρωσία σε αυταρχική διακυβέρνηση ήδη από το 1999, με την άνοδο του Πούτιν να αποτελεί επακόλουθο, σχεδόν αναπόφευκτο αποτέλεσμα αυτών των θεμελιωδών αλλαγών.
(ΚΥΠΕ/ΝΣΤ/ΓΧΡ)