Η 22χρονη κουρδικής καταγωγής Ιρανή Jina Mahsa Amini συνελήφθη από την αστυνομία στην Τεχεράνη στις 13 Σεπτεμβρίου 2022, με την κατηγορία ότι παραβίασε την αυστηρή νομοθεσία της χώρας σχετικά με την κάλυψη της γυναικείας κεφαλής. Υπέστη σωματική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της κράτησής της και πέθανε τρεις ημέρες αργότερα σε νοσοκομείο της Τεχεράνης. Ο θάνατός της οδήγησε σε μαζικές διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα, στις οποίες πρωτοστάτησαν γυναίκες. Με το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», οι διαδηλώτριες διαμαρτύρονται ενάντια στον νόμο για την υποχρεωτική χρήση του χιτζάμπ, καθώς και ενάντια σε άλλους νόμους που διαιωνίζουν τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών.
Το Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης για το 2023 απονεμήθηκε στην Jina Mahsa Amini και το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» στο Ιράν.
Το βραβείο παρέλαβαν o Saleh Nikbakht, ακαδημαϊκός και δικηγόρος εκ μέρους της οικογένειας της Jina Mahsa Amini, και οι Afsoon Najafi και Mersedeh Shahinkar, Ιρανές υπερασπίστριες των δικαιωμάτων των γυναικών, οι οποίες εγκατέλειψαν το Ιράν το 2023.
Κατά την έναρξη της τελετής απονομής του βραβείου, η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα δήλωσε: «Το φετινό βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης, που απονέμεται στην Jina Masha Amini και στο κίνημα ‘Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία’, αποτελεί φόρο τιμής σε όλες τις γενναίες και ασυμβίβαστες γυναίκες, άνδρες, νέες και νέους στο Ιράν, που παρά τις αυξανόμενες πιέσεις συνεχίζουν τον αγώνα για τα δικαιώματά τους και πιέζουν για αλλαγή. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σας ακούει και σας στηρίζει. Δεν είστε μόνοι.»
Δεν άφησαν τους γονείς της να ταξιδέψουν
Αναχωρώντας προς τη Γαλλία για να παραλάβουν το Βραβείο Ζαχάρωφ 2023 του Κοινοβουλίου για την Ελευθερία της Σκέψης, στις 8 Δεκεμβρίου 2023, οι γονείς και ο αδελφός της Jina Mahsa Amini κρατήθηκαν στο αεροδρόμιο της Τεχεράνης από τις ιρανικές αρχές και τα διαβατήρια τους κατασχέθηκαν. Πλέον τους έχει απαγορευθεί η έξοδος από τη χώρα. Το Σάββατο, η πρόεδρος Μετσόλα κάλεσε «το ιρανικό καθεστώς να αποσύρει την απόφασή του».
Συγκίνηση στο ΕΚ από τα λόγια ψυχής της μητέρας της Jina
Η οικογένεια εκπροσωπήθηκε στο Στρασβούργο από τον δικηγόρο τους Saleh Nikbakht, ο οποίος διάβασε ένα μήνυμα της μητέρας της Jina Mahsa Amini, Mozhgan Eftekhari, κατά τη διάρκεια της τελετής:
«Το πένθος για την Jina είναι παντοτινό για μένα, αλλά είναι αθάνατη για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Πιστεύω ακράδαντα ότι το όνομά της, δίπλα στης Ιωάννας της Λωραίνης, θα είναι για πάντα σύμβολο ελευθερίας. Από τη γενέτειρα της αιώνιας Jina, σας μεταφέρω την ατελείωτη ευγνωμοσύνη μου και της οικογένειάς μου, ελπίζοντας ότι θα στηρίξετε ακράδαντα και περήφανα την επιλογή σας. Ας ελπίσουμε ότι καμία φωνή δεν θα φοβηθεί να μιλήσει για την ελευθερία.»