Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού*
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε πρόσφατα σε πρότασή της για συνολική αναθεώρηση και επικαιροποίηση των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την οδική ασφάλεια και την ταξινόμηση οχημάτων, στη βάση και του πλαισίου πολιτικής της Ένωσης για την οδική ασφάλεια 2021 – 2030. Υπενθυμίζεται ότι, στη βάση του εν λόγω πλαισίου πολιτικής ένας από τους πλέον φιλόδοξους στόχους της Ένωσης είναι οι σχεδόν μηδενικοί θάνατοι και μηδενικοί σοβαροί τραυματισμοί στους δρόμος έως το 2050 και μείωση των πιο πάνω κατά 50% έως το 20230, καθορίζοντας συγκεκριμένους τομείς παρεμβάσεων που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις υποδομές, την ασφάλεια των οχημάτων, την ασφαλή χρήση του οδικού δικτύου και την γρήγορη και αποτελεσματική αντίδραση των υπηρεσιών εκτάκτου ανάγκης.
Οι νέοι κανόνες που προτείνονται λαμβάνουν υπόψη την αύξηση χρήσης ηλεκτρικών αυτοκινήτων και προσαρμόζουν τους υφιστάμενους κανόνες στις νέες τεχνολογίες, συνδέοντας τους με κανόνες που αφορούν στην μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Προτείνονται αυξημένες περιοδικές τεχνικές επιθεωρήσεις, ετήσιες επιθεωρήσεις για οχήματα πέραν των δέκα ετών, θέσπιση ψηφιακών πιστοποιητικών ταξινόμησης οχημάτων, νέα μέτρα για τα συστήματα παθητικής ασφάλειας και ενίσχυσης της προστασίας των πολιτών από δόλιες δραστηριότητες, όπως η παραποίηση μετρητών χιλιομέτρων κ.ο.κ.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα γηράσκοντα οχήματα, με τους σχετικούς κανόνες να είχαν επικαιροποιηθεί για τελευταία φορά το 2014. Οι υφιστάμενοι κανόνες δεν συμβαδίζουν με τις τεχνολογικές εξελίξεις, ως επίσης και δεν αντιμετωπίζουν επαρκώς την ατμοσφαιρική ρύπανση και τον θόρυβο. Οι νέοι κανόνες προσαρμόζονται στις νέες τεχνολογίες, την ανίχνευση οχημάτων υψηλής εκπομπής, διασυνοριακή ανταλλαγή ιστορικού οχημάτων, ετήσιες επιθεωρήσεις για αυτοκίνητα και φορτηγά άνω των δέκα ετών, ψηφιοποίηση των συστημάτων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αμοιβαία αναγνώριση των πιστοποιητικών περιοδικής τεχνικής επιθεώρησης και εξορθολογισμό της πρόσβασης στα τεχνικά δεδομένα των οχημάτων.
Σε σχέση με τον βασικό στόχο της Ένωσης για μείωση των θανατηφόρων δυστυχημάτων και των σοβαρών τραυματισμών από οδικές συγκρούσεις, δημοσιεύτηκαν, παράλληλα τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την οδική ασφάλεια. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι θάνατοι (19,800 το 2024 από 20,400 το 2023) μειώθηκαν το 2024 κατά 3%, αν και η μείωση παραμένει ιδιαίτερα αρχή σε σχέση με την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ασφαλέστεροι δρόμοι είναι σύμφωνα με τα στοιχεία στη Σουηδή και την Δανία, ενώ τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων καταγράφονται στην Βουλγαρία και στη Ρουμανία, με τον μέσο όρο των κρατών – μελών να ήταν, για το 2024, στους 44 θανάτους ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους. Για το 2024, οι άνδρες αντιπροσώπευαν πάνω από τα τρία τέταρτα όλων των θανάτων από τροχαία ατυχήματα (77%). Οι ηλικιωμένοι, ηλικίας 65+ ετών, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς αντιπροσώπευαν το 31% όλων των θανάτων από τροχαία ατυχήματα (από 28% το 2019) ενώ αντιπροσωπεύουν το 21% του πληθυσμού. Ομοίως, οι νέοι ηλικίας 18-24 ετών αντιπροσώπευαν το 12% των θανάτων από τροχαία ατυχήματα ενώ αποτελούν μόνο το 7% του πληθυσμού. Τα στοιχεία για την Κύπρο το 2024 δείχνουν την χώρα να βρίσκεται στον μέσο όρο της Ένωσης (44 θάνατοι) και στην 14η θέση από τα 27 κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για το 2025 καταγράφονται ήδη αυξημένα περιστατικά θανάτων και σοβαρών τραυματισμών στην Κύπρο και αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Οι παράγοντες εκείνοι που οδηγούν στα ατυχήματα και δυστυχήματα θα πρέπει να ελέγχονται με αυστηρότερο και πιο συστηματικό τρόπο και οφείλουμε να ακολουθήσουμε τις καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλα κράτη, με στόχο την δημιουργία ενός ασφαλούς συστήματος για την οδήγηση.
*Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.