Γράφει ο Δρ. Αντώνης Στυλιανού*
Απορρέουσες από το παρελθόν έτος, οι ευρύτερες γεωπολιτικές προκλήσεις του 2023 παραμένουν και αναμένεται να συνεχιστούν και ενδεχομένως να ενταθούν το νέο έτος 2024, την ίδια στιγμή που αναδεικνύονται νέα ζητήματα στο διεθνές σκηνικό. Η συνέχιση των πολέμων σε Ουκρανία και Γάζα, η γενικότερη κατάσταση στην εύθραυστη Μέση Ανατολή, η άνοδος ακραίων κινημάτων, το μεταναστευτικό, η μεταβαλλόμενη γεωοικονομία, οι εκλογικές διαδικασίες που θα διεξαχθούν το 2024 στις μισές περίπου χώρες του κόσμου, οι διαδικασίες της πράσινης μετάβασης και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, η ολοένα και αυξανόμενη χρήση των νέων τεχνολογιών αποτελούν μερικές μόνο από τις προκλήσεις (και σε κάποιες των περιπτώσεων προοπτικές) που η υφήλιος έχει να αντιμετωπίσει το νέο έτος.
Αν και σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον είναι δύσκολο εξ ορισμού να γίνουν προβλέψεις για το τι αναμένεται να εξελιχθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι βέβαιο ότι κατά την διάρκεια του 2024 θα συνεχιστεί η τάση δημιουργίας μιας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας που αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια, ειδικά με την ανάδειξη ενός μετώπου – έστω και χαλαρού – μεταξύ Ρωσίας, Κίνας, Ιράν και Βορείου Κορέας από την μια και των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής και των συμμάχων τους από την άλλη, την ίδια στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση σε μείζονα ζητήματα παρουσιάζει μια συγκεχυμένη εικόνα. Οι προσπάθειες της Δύσης από την μια και της Κίνας από την άλλη για περαιτέρω διείσδυση σε αυτό που ονομάζουμε ‘παγκόσμιο νότο’ αναμένεται να ενταθούν, με την Κίνα να διαφαίνεται ότι έχει προχωρήσει πιο μπροστά μέσω της πρωτοβουλίας belt and road και του αναβαθμισμένου γεωπολιτικού της ρόλου.
Οι απορρέουσες κρίσεις του 2023 μεταφέρονται προφανώς στο 2024 και αναμένονται σοβαρές εξελίξεις σε όλα τα μέτωπα. Οι εκλογικές διαδικασίες που θα διεξαχθούν στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ευρώπη, στην Ινδία, σε κράτη της Λατινικής Αμερικής και αλλού προφανώς θα επηρεάσουν τις εξελίξεις, ενώ οι επιπτώσεις των πολέμων σε Ουκρανία και Γάζα που ήταν ήδη εμφανείς το 2023 θα συνεχιστούν, την ίδια στιγμή που ενώ η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να ανακάμπτει από τον πληθωρισμό, αυτή η ανάκαμψη δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη, λόγω πολλών παραγόντων. Παράλληλα, οι πιέσεις του μεταναστευτικού, ζητήματα που αφορούν την ενσωμάτωση, η γκετοποίηση και, μεταξύ άλλων, η έλλειψη κοινών πολιτικών αντιμετώπισης του ζητήματος, αναμένεται να αυξηθούν, δημιουργώντας κοινωνικά, οικονομικά και άλλα ζητήματα.
Επιπρόσθετα, οι ευρύτερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επηρεάζουν προφανώς σε όλα τα επίπεδα τις εξελίξεις.
Σε ένα άλλο πλαίσιο, καταγράφονται οι εξελίξεις στον τομέα των νέων τεχνολογιών που ορθά χρησιμοποιούμενες μπορούν να επιφέρουν θετικές αλλαγές, την ίδια στιγμή, όμως, που δημιουργούν προκλήσεις όσον αφορά τις θέσεις εργασίας ή και την χρήση τους σε στρατιωτικό επίπεδο, στο σημείο μάλιστα όπου δεν υπάρχει το διεθνές κανονιστικό πλαίσιο για την χρήση τους. Είναι γεγονός, πάντως, ότι αρκετές κυβερνήσεις και οργανισμοί δεν έχουν αντιληφθεί επαρκώς τα πιο πάνω και αυτό σημαίνει ότι δύσκολα μπορούν άμεσα να αντιμετωπιστούν ζητήματα που δυνατόν να προκύψουν.
Ως εκ των πιο πάνω, οι παγκόσμιες συνθήκες για το 2024 δεν προβλέπονται να είναι οι καλύτερες για την σταθεροποίηση του παγκόσμιου γεωπολιτικού περιβάλλοντος. Η ανασφάλεια που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες, η ανισορροπία μεταξύ ‘παγκόσμιου βορρά’ και ‘παγκόσμιου νότου’, οι συρράξεις που μαίνονται και το ενδεχόμενο επέκτασής τους, οι ευρύτερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και το γεγονός ότι υπάρχει μια ‘πολυπολική αναρχία’ πρέπει να μας προβληματίσει. Οι λύσεις στα πιο πάνω δεν ήταν ποτέ απλές ειδικά όταν δεν υπάρχει συλλογική δέσμευση των κρατών για αντιμετώπισή τους.
*Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.