Η Βασίλεια Αναξαγόρου, είναι ένα πολυτάλαντο πλάσμα, που δε σταματάει στιγμή, να εξελίσσεται, να μαθητεύει, να κυνηγάει τις γνώσεις αλλά και τα θέλω της.
Τη Βασίλεια, τη θυμάμαι από παιδί, να ζωγραφίζει. Να αποτυπώνει, αν θέλετε, τις σκέψεις της, τα συναισθήματα της, σε πίνακες και να «διηγείται» κατ΄αυτόν τον τρόπο, ιστορίες που δεν ειπώθηκαν ενώ θα έπρεπε, να ειπωθούν.
Σήμερα, η ζωγράφος, Βασίλεια Αναξαγόρου, μιλάει στους ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ, για την καλλιτεχνική/εικαστική της, έρευνα για σώματα «εν μέσω κινδύνου», αλλά και για την πρακτική της, η οποία απεικονίζει την ευαλωτότητα ή διαφοροποιημένη/διαφορετική δύναμη των γυναικείων σωμάτων και πώς αυτή μετατρέπεται σε αντικείμενο κοινωνικού ελέγχου και εμπορευματοποίησης.
«Σε νεαρή ηλικία, μαθήτρια ακόμη στην Αμερικάνικη Ακαδημία Λάρνακας, αποφάσισα να επιλέξω το μάθημα της Τέχνης στο σχολείο. Ερχόμενη από μια οικογένεια τραπεζικών, των οποίων η επαφή με την τέχνη (τότε τουλάχιστον) ήταν περισσότερο επιφανειακή, η μητέρα μου αρχικά προσπάθησε να με αποθαρρύνει με διάφορους τρόπους να μην επιλέξω Τέχνη ως επιλεγόμενο μάθημα. Καταλληλότερο σύμφωνα με εκείνη ήταν να ακολουθήσω λογιστική, ώστε να εξασφαλίσω οικονομικά το μέλλον μου. Μετά από έντονη συζήτηση με τη μητέρα μου, ο Άγγλος πατριός μου, μου είπε πως το σωστό είναι να ακολουθούμε εκείνο που θέλουμε πραγματικά και πως τα πρακτικά θα τα διευθετούσε ο ίδιος. Βλέπεις, ο ίδιος ανέκαθεν είχε μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα. Η Τέχνη στο μυαλό του δεν αποτελούσε απλά ένα χόμπι ή καπρίτσιο. Έτσι εκείνο το βράδυ τον άκουσα να συζητά με την μάνα μου λέγοντας της πως οφείλουν να με στηρίξουν στις αποφάσεις μου και να μην σταθούν εμπόδιο, άλλωστε ήταν αφύσικο για αυτόν να είμαστε όλοι οι ίδιοι», εξηγεί η ζωγράφος Βασίλεια Αναξαγόρου.
Και συνεχίζει:
«Με τη δική τους στήριξη επέλεξα το μάθημα των καλλιτεχνικών, στο οποίο είχα μια καθηγήτρια που σήμερα αποκαλώ φίλη μου. Η ίδια με βοήθησε να δω τη δημιουργία διαφορετικά. Είχα καταλάβει πως η τέχνη δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένο τομέα και ούτε μπορεί κάποιος να καθορίσει με ακρίβεια τα όρια που μπορεί να φτάσει. Στα δεκαοχτώ μου, επέλεξα να σπουδάσω Πολιτικές Επιστήμες, υπό την πίεση του αφηγήματος πως η τέχνη δεν θα μου εξασφαλίσει ένα άνετο μέλλον. Ξεκίνησα λοιπόν το πτυχίο μου στις Πολιτικές Επιστήμες. Είχα αναπτύξει αρκετό ενδιαφέρον στις Κοινωνικές Επιστήμες, άρα δεν μπορώ να πω πως δεν απόλαυσα τα φοιτητικά μου χρόνια. Όμως πάντα κάτι με έτρωγε. Δημιουργούσα έργα μόνη μου, στα μικρά διαμερίσματα όπου διέμενα στην Αγγλία, ωστόσο ποτέ δεν ήταν αρκετό. Ήθελα κι άλλο. Διψούσα να σπουδάσω Καλές Τέχνες, να πειραματιστώ, να τολμήσω, να έρθω σε τριβή με καλλιτέχνες, να εκθέσω και να εκτεθώ.
Έτσι μια μέρα εξομολογήθηκα στη μητέρα μου ότι θέλω να ακολουθήσω την Τέχνη επαγγελματικά. Δεν ήξερα ακόμη τον τρόπο. Φοιτούσα τότε στο University of Nottingham και θα έπρεπε να ετοιμάσω κάποιες αιτήσεις, να βρω τη σωστή σχολή κλπ. Η μητέρα μου, όντας υπερπροστατευτική και δύσπιστη για το μέχρι που μπορεί να σε πάρει η Τέχνη, μου είπε πως θα με στηρίξει στην απόφαση αυτή, φτάνει να ακολουθήσω κάποιο μεταπτυχιακό στις κοινωνικές επιστήμες για να εξασφαλίσω το μέλλον μου, σε περίπτωση που η Τέχνη δεν βγει κάπου. Εγώ αρνήθηκα να έρθω σε αντιπαράθεση, έτσι ακολούθησα Ιστορία, στο Goldsmiths College, στο Λονδίνο και έπειτα ξεκίνησα τον πτυχίο μου στην Τέχνη σε μια σχολή Καλών Τεχνών στο Λονδίνο.
Μετά από διάφορες τάσεις φυγής και συγκυρίες, βρέθηκα στη Νέα Υόρκη, στο School of Visual Arts, για να ολοκληρώσω το πτυχίο μου. Εκείνη η εμπειρία καθόρισε το ποια είμαι σήμερα. Καθόρισε το πως αντιλαμβάνομαι την τέχνη. Με οδήγησε σε νέους δρόμους και μου διεύρυνε τους ορίζοντες μου. Όταν αποφοίτησα από τη Νέα Υόρκη και αφού είχα την ευκαιρία να δείξω τη δουλειά μου σε τοπικές γκαλερί, γύρισα στην Κύπρο και άρχισα να δουλεύω σε μια γκαλερί στην Λευκωσία. Εκεί πραγματοποίησα και την πρώτη μου ατομική έκθεση στην Κύπρο. Έπειτα αποφάσισα να συνεχίσω τις σπουδές μου στο University of Oxford, αποκτώντας MFA in Fine Art.
Η καλλιτεχνική / εικαστική μου έρευνα περιστρέφεται γύρω από την έννοια των «σωμάτων σε κίνδυνο/υπό εξαφάνιση», ή αλλιώς στα σώματα εν μέσω κινδύνου, αφού υπόκεινται στις τρέχουσες δυτικές πολιτικές και κοινωνικό-οικονομικές τάσεις και πρακτικές, οι οποίες τίθενται εναντίον αυτών που πλήττονται από διακρίσεις ή αποστερούνται των δικαιωμάτων τους. H πρακτική μου απεικονίζει την ευαλωτότητα ή διαφοροποιημένη/διαφορετική δύναμη των γυναικείων σωμάτων και πώς αυτή μετατρέπεται σε αντικείμενο κοινωνικού ελέγχου και εμπορευματοποίησης. Χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα μελετώ το fragility του σώματος και το πώς οι γυναίκες, μέσω της μετατροπής τους στο «άλλο» – becoming the “other”, έχουν απεικονιστεί στην ιστορία της τέχνης διαχρονικά.
Λόγω της Πανδημίας, επί του παρόντος διαμένω στην Κύπρο, όπου ξεκίνησα διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με αντικείμενο τις Σπουδές Φύλου. Η έρευνά μου επικεντρώνεται στο πως η γυναίκα as the “other” βιώνει την καθημερινότητα της σε ένα μετααποικιακό πλαίσιο, επιχειρώντας να εστιάσω σε οπτικές ενσωματώσεις, στο τραύμα, και σε artistic representations. Αυτή την περίοδο ετοιμάζω την επόμενη μου ατομική έκθεση, για πρώτη φορά στην αγαπημένη μου Λάρνακα».
Προσθέτει:
«Συχνά σκέφτομαι ότι οι καλλιτέχνες εκ φύσεως ανήκουν στο «Άλλο». Για μένα η Τέχνη είναι μια διαδικασία. Μια διαδικασία που επαναπροσδιορίζει και αμφισβητεί αυτό που πιστεύω ως αληθινό. Η Τέχνη, για μένα τουλάχιστον, επεκτείνει τις προκλήσεις των υφιστάμενων κανόνων σε όλα. Όσον αφορά τη δημιουργική διαδικασία, νομίζω πως λειτουργώ και εκφράζομαι συνδυαστικά. Δεν ζωγραφίζω απλά. Γράφω, δουλεύω με φωτογραφία, επεμβαίνω, δουλεύω σε moving-image, performance, storytelling, όπου δημιουργώ τη δική μου αφήγηση, το δικό μου narrative. Δουλεύω με concepts, ιδέες, με όσα διαβάζω. Πολλές φορές, όλα όσα με ενοχλούν είναι συχνά παρόντα στο artistic practise μου. Αν πρέπει να μιλήσω για ένα αίσθημα, πιθανόν να είναι ο θυμός. Θυμός για τα όσα διαδραματίζονται μπροστά μας, διαχρονικά».
-Ο κάθε πίνακας έχει τη δική του ιστορία;
«Όχι απαραίτητα. Κάθε πίνακας, ή ένα έργο τέχνης, οδηγεί στο άλλο. Βρίσκονται σε συνεχή διαλεκτική και με κάποιο τρόπο αλληλοσυνδέονται. Μερικές φορές, όταν πειραματίζομαι αφήνω το έργο να με πάει στο μέρος που θέλει να με πάρει. Είναι ενδιαφέρον ότι συνδέεται πάντα υποσυνείδητα με πράγματα που είναι πιο βαθιά στο μυαλό μου εκείνη τη στιγμή της ζωής μου».
-Πως θα περιέγραφες τα έργα σου;
«Πολύπλευρα».
-Είσαι γυναίκα που εκτός από ταλέντο έχεις προικίσει τον εαυτό σου με γνώσεις. Δε σταματάς να εξελίσσεις τον εαυτό σου και τη μάθηση σου. Ποια η δική σου άποψη για όλα όσα εκτυλίσσονται τις τελευταίες μέρες στον καλλιτεχνικό χώρο, με κάποιους να μη σχολιάζουν όχι και τόσο κολακευτικά τόσο για εμάς τις γυναίκες αλλά και για τους καλλιτέχνες.
Είμαι θυμωμένη. Είμαι θυμωμένη, κουρασμένη και ξενερωμένη γιατί τείνουμε να χαρακτηρίζουμε τη σεξουαλική παρενόχληση και την κακοποίηση ως φαινόμενο. Ένα φαινόμενο απαιτεί ένα σημείο έναρξης και λήξης. Δεν είναι καν κακοποίηση, είναι βία. Και η βία δεν είναι φαινόμενο. Κάτι που ήταν πάντα παρόν σε όλους τους χώρους, στο σπίτι, στην εργασία, αλλά η διαφορά είναι ότι τείνουμε να πιστεύουμε ότι ο κόσμος της Τέχνης πρέπει να το αποδεχθεί ως κάτι το «φυσικό». Η ιδέα πως για να φτάσει κάπου ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι από προεπιλογή «απελευθερωμένος σεξουαλικά», είναι αμάθεια και κατ’ επέκταση επικίνδυνο, αναλόγως τις ερμηνείες που μπορεί να λάβει κάτι τέτοιο.
Η ιδέα του να θεωρεί κάποιος νορμάλ, ή «μέρος του industry» το να πας στο κρεβάτι με τον art dealer, τον παραγωγό, τον γκαλερίστα, τον εκδότη είναι άκρως επικίνδυνη, και μέρος μιας πατριαρχικής, ετεροκανονικής νοοτροπίας που είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία μας. Πώς μπορούμε να πάρουμε ελαφρά τη σεξουαλική βία, τις παρενοχλήσεις ή τις επιθέσεις ανεξαιρέτως φύλου και σεξουαλικής προτίμησης;
Με βάση τα πιο πάνω, το βρίσκω πολύ επικίνδυνο όταν διαβάζω δηλώσεις από ανθρώπους που υποτίθεται ότι είναι μέσα στις τέχνες, να δίνουν λευκή επιταγή σε αυτό το είδος βίας.
Τι είδους άτομο, αμφισβητεί τις προθέσεις πίσω από μια γυναίκα ή και έναν άνδρα, όταν επιλέγει να μοιραστεί μια τέτοια τραυματική ιστορία; Τι είδους άτομο αμφισβητεί τη νομιμότητα τέτοιων τραυματικών ιστοριών; Άτομα που μοιράζονται τις ιστορίες όπου υπέστησαν βία, δεν λένε την ιστορία τους για να θυματοποιηθούν, λένε την ιστορία τους όπως θα έπρεπε, επειδή η ιστορία τους έχει αξία. Αυτές οι ιστορίες δεν πρέπει να καταστραφούν. Πρέπει να τις ακούσουμε, να τις δούμε, να τις ξεσκεπάσουμε. Υπάρχουν, γιατί κάποιοι ακύρωσαν την προοπτική της γυναίκας που υπέστη βία επειδή πίστεψαν ότι η δυναμική της δεν θα ήταν ποτέ ίση με την δική τους. Και κάπως έτσι θεωρώ ότι χάθηκε κάθε ίχνος αξιοπρέπειας. Οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να κάνουν έναν άλλο άνθρωπο ανίσχυρο είναι και αυτοί που χάνουν την ανθρωπιά.
Τo αντρικό προνόμιο δεν είναι φυσικό δικαίωμα. Δόθηκε λόγω προκαταλήψεων, εις βάρος της γυναικείας φωνής ή του ‘Άλλου’ αν θέλετε – με κόστος τη γυναικεία εκπροσώπηση στις τέχνες. Και ναι, είμαι καλλιτέχνης και όχι, το να είσαι καλλιτέχνης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα έπαιρνα ελαφρά το (ανεπιθύμητο) σεξουαλικό σχόλιο κάποιου. Και όχι, αυτό δεν με κάνει συντηρητική ή λιγότερο καλλιτέχνη».