Μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνισμού αποτελεί ο Νίκος Σαμψών. Αγωνιστής της ΕΟΚΑ, μαχητής στην Ομορφίτα, πρόεδρος του πραξικοπήματος που στοίχισε την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο.
Γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1935 και έμελλε να αποτελέσει μια από τις σημαντικές ιστορικές προσωπικότητες του Ελληνισμού (για τους ιστορικούς μελετητές) του 20ου αιώνα για πολλούς λόγους.
Ο Νικόλαος Σαμψών από πολύ μικρή ηλικία εργαζόταν ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες «Φιλελεύθερος», «Αλήθεια», «Cyprus Mail» και «Times Of Cyprus».
Στις 24 Οκτωβρίου του 1960, ο Νίκος Σαμψών ιδρύει την εβδομαδιαία εφημερίδα «Μάχη» και το Δεκέμβριο του ίδιου αρχίζει να την εκδίδει επί καθημερινής βάσης. Τον Ιούλιο του 1961 ιδρύει την εφημερίδα «Θάρρος».
Η ένταξη του στην ΕΟΚΑ
Από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ εντάχθηκε στον απελευθερωτικό αγώνα αποτελώντας το φόβο και τον τρόμο των Βρετανών.
Πολλοί Άγγλοι αποικιοκράτες έχασαν τη ζωή τους από το Νίκο Σαμψών που έσπερνε πανικό στις τάξεις τους και δημιουργώντας το θρύλο του «Μιλίου του θανάτου» στη Λήδρας όπου πολλοί Βρετανοί έπεσαν από ελληνικά πυρά.
Μεγάλες του στιγμές στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν η απελευθέρωση δύο συναγωνιστών του (Αργύρη Καραδήμα- Παναγιώτη Γεωργίου) στο Νοσοκομείο Λευκωσίας , η εκτέλεση του φρικτού Λοχαγού Ουίλσον και η απελευθέρωση του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, η εκτέλεση δύο Βρετανών αστυνομικών το 1956 και η εκτέλεση του δημοσιογράφου Μακ Ντόναλντ, η δολοφονία του οποίου δεν άρεσε σε πολλούς Ε/κ.
Σύλληψη
Στις 30 Ιανουαρίου 1957 συλλαμβάνεται στο Δάλι μετά από προδοσία όπου μετά από φρικτά βασανιστήρια φυλακίζεται και καταδικάζεται 2 φορές σε θάνατο και κατόπιν σε ισόβια κάθειρξη.
Μεταφέρθηκε στις φυλακές της Μεγάλης Βρετανίας αλλά με την ανεξαρτησία της Κύπρου όπου και χορηγήθηκε αμνηστία στους αγωνιστές επέστρεψε στην Κύπρο ζώντας για ένα διάστημα στην Ελλάδα με άλλους αγωνιστές του 55-59.
Ο απελευθερωτής της Ομορφίτας
Τα πρώτα χρόνια της κυπριακής δημοκρατίας ο Νίκος Σαμψών βρισκόταν στις πολιτικές και παραστρατιωτικές επάλξεις.
Το 1962 δημιουργεί την πολιτική ομάδα «Οργάνωσις Προστασίας των Κυπρίων» που έχαιρε της εκτίμησης πολλών ηγετών του νεοσύστατου τότε κράτους και είχε την έγκριση του ίδιου του Μακαρίου.
Η έναρξη των δικοινοτικών ταραχών το Δεκέμβρη του 1963 τον βρίσκει στην πρώτη γραμμή με δικό του ένοπλο τμήμα διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στις δικοινοτικές συγκρούσεις στην Ομορφίτα οι οποίες έλαβαν χώρα μετά από επίθεση των Τ/κ και των ένοπλων δυνάμεων τους σε βάρος των Ε/κ.
Ο Σαμψών με τους άνδρες του ενισχυμένος από τις δυνάμεις του Βάσου Λυσσαρίδη και του αγωνιστή Ρένου Κυριακίδη καταλαμβάνουν τις τουρκοκυπριακές θέσεις μάχης και προβαίνουν σε εκκαθάριση της Ομορφίτας από τους Τ/κ ένοπλους που σκορπούσαν τον τρόμο στους Ε/κ.
Οι μάχες ήταν σκληρές και δόθηκε μεγάλη μάχη
Ο Σαμψών από τη μια αποθεώνεται ως ήρωας τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο και από την άλλη κατηγορείται για τυφλές εκκαθαρίσεις και ακραίες εκτελέσεις αμάχων και γίνεται persona non grata για τους Τ/κ και πολλούς Ε/κ μέχρι σήμερα.
Για το λόγο αυτό έλαβε το προσωνύμιο «Χασάπης της Ομορφίτας» και «Φονιάς με παιδική μορφή».
Από την άλλη μεγάλη μερίδα ανθρώπων θεωρεί τη δράση του στην Ομορφίτα ηρωική αφού εμπόδισε τη σφαγή δεκάδων Ε/κ.
Το Πραξικόπημα και η προεδρία
Το χουντικό πραξικόπημα – οργανωμένο από το δικτάτορα Ιωαννίδη και υπό τη σκέπη της CIA – στις 15 Ιουλίου 1974 βρίσκει την Κύπρο διχασμένη. Η Ε.Φ. και η ΕΛΔΥΚ με μέλη της ΕΟΚΑ Β’ και άλλους αντιμακαριακούς επιτίθενται στις νόμιμες κρατικές δυνάμεις της Κύπρου και κατορθώνουν δια της βίας να ανατρέψουν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο από το προεδρικό αξίωμα. Ο Μακάριος αφού έφυγε για την Πάφο κατόπιν διέφυγε στο εξωτερικό.
O Σαμψών εκείνη τη μέρα έμελλε να παίξει τον τελευταίο του πρωταγωνιστικό ρόλο στα δρώμενα της Κύπρου.
Οι πραξικοπηματίες χουντικοί μετά την άρνηση του Ζήνωνα Σεβέρη να αναλάβει την προεδρία ανέθεσαν δια μέσου του Ταξίαρχου Γεωργίτση την προεδρία στον πρώην αγωνιστή Νίκο Σαμψών.
Ο Σαμψών αφού πήρε το χρίσμα και ορκίστηκε από τον καθαιρεμένο από την Ιερά Σύνοδο Γεννάδιο δεσμεύτηκε στο λαό ότι θα προκηρύσσονταν εκλογές με το πέρας ενός έτους. Στο διάγγελμα του παρουσίασε τους λόγους για τους οποίους έλαβε χώρα το πραξικόπημα και επέρριψε ευθύνες στο Μακάριο για την έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο πριν τη 15η Ιουλίου σε πολιτικό, κοινωνικό, εκκλησιαστικό και οικονομικό τομέα τονίζοντας ότι ο ίδιος θα προσπαθούσε να δώσει λύση στις δικοινοτικές εχθρότητες ανάμεσα σε Ε/κ και Τ/κ μέσα από το διάλογο με την άλλη κοινότητα.
Η κορύφωση του δράματος
Στις 20 Ιουλίου η Τουρκία εισβάλλει στην Κύπρο βρίσκοντας παντελώς απροετοίμαστη τόσο την Ε.Φ. όσο και όλες τις εφεδρικές ένοπλες δυνάμεις αφού ο Ταξίαρχος Γεωργίτσης αρνήθηκε τη γενική επιστράτευση που είχε ζητήσει ο Σαμψών με δικαιολογία τη μη πρόκληση της Τουρκίας.
Στις 23 Ιουλίου οι Τούρκοι καταλαμβάνουν την Κερύνεια. Η τραγωδία του ελληνισμού της Κύπρου αρχίζει και ο Σαμψών αντιλαμβανόμενος τα μποφόρ του αέρα από τον ασκό του Αιόλου που άνοιξε αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Την προεδρία πήρε ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης ο οποίος ορίστηκε και ο νόμιμος αναπληρωτής μέχρι και την επάνοδο του Μακαρίου. Στην Ελλάδα, η χούντα των Αθηνών αφού είχε φέρει εις πέρας το έργο της παραιτήθηκε.
Ο απελθόντας πρόεδρος του πραξικοπήματος προχώρησε σε διάγγελμα μέσω του ραδιοφώνου σε μια ύστατη προσπάθεια να διασώσει ό, τι διασωζόταν. Προσπάθησε να δικαιολογήσει την πράξη του ισχυριζόμενος ότι η έκρυθμη κατάσταση που είχε δημιουργήσει στην κοινωνία ο Μακάριος ήταν ο λόγος που αποφάσισε να επέμβει για να εμποδίσει την εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στους Ε/Κ. Εξακολουθούσε, όπως είπε, να έχει τη συνείδηση του ήσυχη.
Το μεγάλο λάθος, η σύλληψη και δίκη
Με το πέρας της εισβολής ο Μακάριος επιστρέφει στην Κύπρο το Δεκέμβριο του 1974 δίνοντας αμνηστία σε όσους είχαν λάβει μέρος στο πραξικόπημα.
Τον Ιανουάριο του 1976 κατά τη διάρκεια του μνημόσυνου του Γεώργιου Γρίβα οι δηλώσεις του Νίκου Σαμψών αποτέλεσαν την αφορμή για την ποινική δίωξη του (είχε ψηφιστεί τον Οκτώβριο του 1975 ψήφισμα βάσει του οποίου – παρά τη δοθείσα αμνηστία- θα διώκονταν μόνο οι αμετανόητοι πραξικοπηματίες αλλά και όσοι θα συνέχιζαν τη δράση τους είτε με πράξεις είτε με λόγια) και την απαγόρευση της εξόδου του από τη χώρα.
Ο Νίκος Σαμψών συλλαμβάνεται στις 16 Μαρτίου του 1976 και στις 27 Απριλίου παραπέμπεται στο Κακουργιοδικείο. Ο πρόεδρος του πραξικοπήματος εμφανίζεται στο δικαστήριο χωρίς δικηγόρο αφού ουδείς δεν επιθυμεί να τον υπερασπιστεί. Τελικά την υπεράσπιση του ανέλαβε ο Μανώλης Χριστοφίδης.
Η δίκη τελείται μέσα σε ένα εμφυλιακό κλίμα με συμπλοκές υποστηρικτών και αντιπάλων του Σαμψών και μπαράζ συλλήψεων.
Στις 31 Αυγούστου 1976 ο Σαμψών κρίνεται ένοχος για σφετερισμό του αξιώματος του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς και για συμμετοχή σε ένοπλες επιχειρήσεις κατά του ίδιου του κράτους.
Του επιβλήθηκε τελικά ποινή φυλάκισης 20 ετών με τον ίδιο να υποστηρίζει ότι βασικό του μέλημα ήταν η προστασία της Κύπρου όταν αναλάμβανε την προεδρία.
Προβλήματα υγείας
Τα συνεχόμενα προβλήματα υγείας του Σαμψών αναγκάζουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Σπύρο Κυπριανού να αναστείλει με διάταγμα την ποινή φυλάκισης του και να σταλεί για θεραπεία σε κλινική του εξωτερικού.
Ο Σαμψών μετέβει στη Δυτική Γερμανία και κατόπιν στη Γαλλία για αποθεραπεία όπου και παρέμεινε μέχρι το 1990.
Η επάνοδος και η αποφυλάκιση
Ο Νίκος Σαμψών επιστρέφει στην Κύπρο και το Σεπτέμβριο του 1991 αποφασίζεται από το Ανώτατο Δικαστήριο η αποφυλάκιση του. Στις 22 Μαρτίου του 1992 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Γιώργος Βασιλείου του απονέμει χάρη για το υπόλοιπο της ποινής του.
Από την αποφυλάκιση στο θάνατο
Μετά την απονομή χάρης και την αποφυλάκιση του ο Σαμψών επαναλειτουργεί τις εκδόσεις του και συνεχίζει να εκδίδει τις καθημερινές εφημερίδες «Μάχη» και «Νίκη» και την εβδομαδιαία εφημερίδα «Θάρρος».
Στις 9 Μαΐου του 2001 ο Νίκος Σαμψών χάνει τη μάχη με τον καρκίνο που τον βασάνιζε από χρόνια και αφήνει την τελευταία του πνοή σε ιδιωτική κλινική της Λευκωσίας. Η κηδεία τελέστηκε στις 12 Μαΐου στον Ιερό Ναό της Παναγίας Ευαγγελίστριας στην Παλουριώτισσα.
Ο κύκλος του δράματος ολοκληρώνεται με την έκθεση της σορού του σε λαϊκό προσκύνημα στα γραφεία της εφημερίδας «ΜΑΧΗ» όπου και πλήθος κόσμου συνέρρευσε για να αποδώσει φόρο τιμής στον αγωνιστή της ΕΟΚΑ, στον απελευθερωτή της Ομορφίτας, στον Πρόεδρο του πραξικοπήματος.
Ο κύκλος έκλεισε όπως ξεκίνησε. Η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Νίκου Σαμψών δίχασε για άλλη μια φορά το λαό…